[b](Дар бораи навовариҳои фаннӣ ва таъмини хуқуқи шахрвандон ба иттилоот)[/b]
Ҷумҳурии Тоҷикистон дар қатори 106 кишвари дунё барои беҳтар кардани сифати хизматрасонӣ дар соҳаи радиою телевизион созишномаи «Женева-2006»-ро ба имзо расондааст. Ва ҳамаи он кишварҳое, ки ин созишномаро имзо карданд ӯҳдадор ҳастанд, ки то 17 июни соли 2015 тамоми мавҷпаҳнкунандаҳои аналогиро баста, бояд пурра ба пахши рақамии барномахои радиою телевизион гузаранд. Дар ҳолати сари вақт ва дуруст иҷро нашудани талаботи созишномаи мазкур баъд мӯҳлати муқаррар шуда, кишварҳои ҳамсоя метавонанд барои халалдор сохтани минтақаи пахши мавҷҳои рақамӣ аз ҷониби кишвари ҳамсарҳад ва роҳ додан ба иштибоҳ ба Иттиҳоди байналмилаллии алоқаи электронӣ муроҷиат намоянд. Ин сохтор дар асоси талаботҳои созишномаи GE-06 вазифадор шудааст, ки барои кишварҳои ба ин ҷараён мушкилот воридкунанда таҳримҳои хеле ҷиддӣ таъин намояд. Ҷарима барои иҷро накардани ӯҳдадориҳо аз буҷаи давлат пардохта мешавад.
Аксари давлатҳо кӯшиш доранд, ки тибқи нақшаҳои таҳрезишуда амал намоянд ва ҳатто дар кишварҳои ба мо ҳамсоя – Ӯзбекистону Қазоқистон минтақаҳои таҷрибавӣ ва заводҳои истеҳсоли таҷҳизоти рақамӣ ба монанди декодерҳо ба кор оғоз намуданд. Аммо саволи матраҳ ин аст, ки оё Тоҷикистон имкон дорад, ки дар давоми панҷ соли боқимонда пурра ба пахши рақамӣ гузарад, дар ҳоле, ки то ҳол танҳо дар шаҳри Душанбе як фиристанда (передачик) насб кардаанд?
-Дар Тоҷикистон айни ҳол асосан сухан дар бораи харидорӣ ва васл намудани таҷҳизотҳои зарурӣ ба монанди фиристандаҳо таҷҳизотҳои ниҳоӣ хатти шаклдиҳӣ ва ҷудокунии пакети телевизионӣ меравад, — гуфт сармутахассиси шӯъбаи иттилоот ва таҳлилии Дастгоҳои иҷроияи назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Маҳмудхон Сараев, — Дар Тоҷикистон истеҳсоли декодерҳоро пешбинӣ нашудааст, зеро теъдоде, ки зарурат дорем барои дар оянда пурра бо иқтидори хуб фаъолият кардани ин корхона имконият намедиҳад барои ҳамин ҳам декодерҳоро харидорӣ мекунем.
— Барномаи давлатии пахши рақамӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2015 бо қарори Ҳукумати ҷумҳурӣ аз 27 феврали соли ҷорӣ тасдиқ шудааст, — зикр намуд М.Сараев. — Тибқи барнома аз соли 2010 то соли 2015 марҳила ба марҳила барои пахши барномаҳои телевизион ва радиоро дар шакли рақамӣ таъмин мекунем. Мувофиқи ин барнома дар навбати аввал дар шаҳри Душанбе фиристандаи телевизионии рақамӣ васл карда шуд. Ин кор пурра аз тарафи ҷамъияти саҳомии шакли кушодаи «Телерадиоком» амалӣ шудааст.
Коршиносони соха васл кардани фиристандаҳои рақамиро нисфи кор меҳисобанд, зеро аз он тамошобинон бинобар надоштани телевизорхои дорои декодер бархурдор нестанд. Ҳамзамон, Шаҳло Акобирова журналист ва мутахассиси ҳамин соҳа қайд мекунад, ки «ҳанӯз 18 августи соли 2006 бо мақсади дастгирии истеҳсолкунандаи маҳаллӣ фармони Президенти Қазоқистон барои солҳои 2006-2009 ба тасвиб расид. Дар доираи ин барнома грантҳои давлатӣ ва эфир барои истеҳсолкунандаи маҳаллӣ ҷудо гардид. Ҳамзамон, вазорати фарҳанг ва иттилооти Қазоқистон барномаи миллии инкишофи пахши рақамиро тарҳрезӣ карда, назорати иҷроиши он ба дӯши гурӯҳи кори махсус вогузошта шуд. Зинаи аввал барои барои солҳои 2009- 2010 пурра омода сохтани заминаи ҳуқуқӣ, тағйиру илова ба қонунгузорӣ буд, алъон лоҳиаи «Қонун дар бораи пахши рақамӣ» гардидааст. Инчунин Қазоқистон дар доираи барномаи гузариш ба пахши рақамӣ пурра инфрасохтори ниҳодҳои техникӣ тағйир ёфта, сохтмони корхонаи истеҳсолкунандаи декодерҳо (set-top-box) роҳандозӣ шудааст. Аввалин маҳсулоти корхона соли 2012 ба аҳолӣ тақсим карда мешавад. ӯзбекистон пахши рақамиро пурра бо кӯмак ва ҳамкорӣ бо мутахассисони ҷопонӣ ба роҳ мондааст. Ду минтақаи таҷрибавии шаҳри Тошканд ва Бухоро бо техникаи зарурӣ муҷаҳҳаз ва кори дурусти зери назорати мутахасисони ҷопонӣ қарор дорад. Маркази таълимоти техники УзАСИ таҳти роҳбарии мутахасисони NEC аз Ҷопон барои кормандони техники минтақаи таҷрибавии Тошканд аллакай 50 мутахасисро омода кардааст. Ҳукумати Узбекистон пурра омода шудани худро ба пахши рақамӣ дар соли 2015 эълон кардааст. Дар Қирғизитон ҳанӯз аввали сол лоиҳаи қонун дар бораи пахши рақамӣ барои баррасӣ ба парлумон пешкаш гардида буд. Минтақаи таҷрибавии Боткент аз соли 2008 ба кор оғоз карда буд. Аз 202 маҳалли аҳолинишин ин ноҳия то имрӯз 150-тои он пурра сигнали рақамиро қабул мекунад. Шаш маркази хизматрасонии аҳолӣ ва 70 маркази фурӯши декодерҳо фаъолият мекунанд, дар доираи ин лоҳиа ба оилаҳои камбизоат декодерҳои ройгон тақсим гардидаанд. Соли ҷорӣ минтақаи дуввуми таҷрибавӣ бо дастгирии молиявии Иттиҳоди Аврупо бояд ба кор оғоз кунад».
Татбиқи созишномаи «Женева-2006» оид ба пахши рақамӣ пеш аз ҳама масъалаи сиёсӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангиву иқтисодист, аммо гузариш ба системаи рақамиро имрӯз аксари мардум дар Тоҷикистон ва баъзе масъулин низ аз таҷҳизоти рақамӣ фарқ намекунанд. Зимни нишасти матбуотии Кумитаи телевизион ва радиои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон сари масъала аз ҷониби журналистон ба масъулини соҳа саволҳо пешниҳод шуд ва Директории генералии «Телерадиоком» Сӯҳроб Алиев чунин посух дод:
— Соли 2009 коммисия аз тарафи Ҷамъияти саҳомии шакли кушодаи «Телерадоиком» бо мутахасиссон барнома омода сохтанд ва дар аввали соли 2010 ин барнома аз тарафи Ҳукумати ҷумҳурӣ тасвиб гардид. Барнома аз 6 бахш иборат аст. Давраи аввал соли 2010 иҷро шуда, фиристанда бо иқтидори 2,500квт дар шаҳри Душанбе насб гардид, яъне ҳамин шабу рӯз нафароне, ки дорои қуттичаи (set-top-box) ҳастанд, ки мавҷи пахши рақамиро қабул мекунад, метавонанд пахши рақамиро дар шаҳри Душанбе ва ноҳияҳои наздишаҳрӣ қабул намоянд. «Телерадиоком» дар моҳи наздик вазифадор шудааст, ки як миқдор мавҷкқабулкунандаи рақамӣ (set-top-box) ба як қисми камбизоат ва инчунин сохтори идораҳо аз ҳисоби худи ҷамъият набс карда, ба истифода медиҳанд. Дар давраи дуюм маркази вилоятҳои вилояти Хатлон, Суғд ва инчунин вилояти Бадахшон бо пахши рақамӣ таъмин мегардад. Ҳамин гуна то 2015 тамоми марказҳои вилоятҳо ва тамоми ноҳияҳои ҷумҳурӣ дар сартосари кишвар пахши рақамӣ таъмин мегардад».
Оиди манъ кардани воридоти телевизорҳое, ки декодер надоранд, С.Алиев иброз дошт, ки ин амал аз ваколати Кумитаи телевизион ва радиои назди ҳукумати ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҷамъияти саҳомии кушодаи «Телерадиоком» берун аст.
— Шояд ягон сохтори дигари давлатӣ ба ин чиз машғул бошад, лекин мо корҳои фаҳмондадиҳӣ бурда истодаем ва худи ҷамъияти саҳомии кушодаи «Телерадиоком» ворид сохтани тамоми намуди таҳҷизоти аналогиро 6 моҳ пеш қатъ кардем, ва аз ин баъд танҳо фиристандаҳои рақамӣ ворид карда мешаванд, — гуфт С.Алиев.- Истифодабарандагон метавонанд ҳам аз пахши аналогиро истифода баранд, ҳам пахши рақамиро, зеро дар баробари кор кардани фиристандаҳои рақамӣ фиристандаҳои аналогӣ низ муддати се-чор сол кор мекунанд.
— Мо то ҳол ворид намудани телевизиорҳое, ки декодер надоранд манъ накардем, — зикр намуд М.Сараев. — Телевизиорҳое, ки декодер надоранд, ҳоло ҳам истеҳсол мешаванд ва нисбат ба онҳое, ки декодер доранд арзонтаранд. Бо назардошти он ки аксари мардум имконияти бо нархи нисбатан гаронтар харидорӣ намудани телевизиорҳои декодердорро надоранд, мо имрӯз ҷорӣ намудани чунин талаботро мувофиқи мақсад намедонем.
Дар Вазорати нақлиёт ва коммуникасия зикр намуданд, ки онҳо асосан ба масъалаҳои техникӣ сарукор доранд. Тибқи нақша насб кардани мавҷпаҳнкунакҳо (фиристандаҳо) ва ҳамоҳанг сохтани радиобасомадро бо ноҳияҳои наздисарҳадӣ таъмин мекунанд, то ки дар оянда ба ҷумҳуриҳои ҳамсоя халал расонда нашавад. Айни ҳол фақат дар шаҳри Душанбе фиристандаи рақамӣ насб карда шудаасит. Дар оянда дар Хуҷанд ва баъд то 2015 аз рӯйи нақшаи Кумитаи телевизион ва радиои назди Ҳукумати ҷумҳурии Тоҷикистон амал карданӣ ҳастанд. Дар вазорат таъкид карданд ки аз рӯйи нақшаи «Телерадиоком» ноҳияҳои назди сарҳадӣ пурра ба пахши рақамӣ таъмин карда мешаванд.
Назари намояндаи Хадамоти давлатии назорат ва танзим дар соҳаи алоқа ва иттилоотонӣ, ки аз гуфтани номаш худдорӣ намуд, дар ин масъала дигар аст. «Пахши рақамӣ гуфта, мо ноҳияҳои наздисарҳадиро дар назар дорем ва дар ҳамон минтақаҳо то соли 2015 метавонем ба пахши рақамӣ гузарем, дар дигар минтақаҳо то солҳои 2020- 2025 ҳам гузарем фарқе надорад- гуфт ӯ. — Барои ҳамин гуфтан даркор нест, ки то соли 2015 тамоми ҷумҳурӣ ба пахши рақамӣ мегузарад». Ба андешаи ин сарчашма, масъаларо аз ҷиҳати техникӣ бояд ҳал кард: то соли 2015 ноҳияҳои наздисарҳадӣ бояд ба пахши рақамӣ гузаранд. Аммо дар дохили ҷумҳурӣ — Помир, Ҷиргатол, Ваҳдат ва дигар ноҳияҳо баъди беҳтар шудани вазъи молиявию иқтисодӣ то соли 2020 ба пахши рақами оҳиста-оҳиста мегузаранд.
Нуралӣ Давлат, рузноманигор ва таҳлилгари масоили сиёсӣ, мегӯяд, ки қарорҳое ҷониби Тоҷикистон дар ин маврид қабул кардааст, чораҳои амали кардани онон мукаммал нест. «Масъулини таваккал ба худо карда, интизоранд, ки то соли 2015 декодерҳо бисёр арзон мешаванду ҳар кас метавонад худаш декодерҳоро бо нархи 5-10 доллар мехарад, — гуфт Н.Давлатов. — Бардошти ман аз ин сӯҳбатҳои чанд нафар аз масъулони «Телерадиоком» ҳамин аст. Ҳукумат дар ҳалли ин масъала ягон кӯмак кардан намехохад ва мушкилотро ба гардани аҳолӣ мекунад. Ҳатто дар масъалаи он телевизиорҳое, ки декодер надоранду бояд ворид нашаванд, ҳеҷ тасмиме гирифтанӣ нестанд. Агар корхонаҳои телевизиорбарорӣ декодерҳоро дар дохили телевизиор насб кунанд, пас чӣ зарурат аст, ки имрӯз телевизиорҳои бе декодерро ба ҷумҳурӣ ворид кунем?
Бурди асосии телевизиони рақамӣ ин интихоби хеле васеи матлабҳои телевизионӣ мебошад, аммо боз саволи асосӣ ин аст, ки оё мо метавонем, ки аз ин имкониятҳо истифода барем, ё ба ҷойи як қадам ба пеш боз ду қадам ба қафо меравем?
— Албатта, пахши рақамии барномахои радиою телевизион имкониятҳои хубе барои рушди соҳа фароҳам меоварад, — гуфт Нуриддин Қаршибоев, раиси Анҷумани миллии воситаҳои ахбори оммаи мустақили Тоҷикистон(АМВАОМТ), — вале масъаларо бояд бо назардошти омилҳои техникӣ, мундариҷаи барномаҳо, хуқуқи шаҳрвандон халу фас намуд. Мутааасифона, дар ҷумҳури факат омили техникии пахши рақамӣ дар назар асту ба ҷанбаҳои мушкилод диқкати ҷидди намедиҳанд. Ман фикр мекунам, ки Барномаи давлатии пахши рақамӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистонро бо иштироки ҷонибхои манфиатдор, аз ҷумла роҳбарони телевизиону радиоҳои ғайриҳукуматӣ ва созмонхои рузноманигориву ҷомеаи шахрвандӣ тачдиди назар намуда, як Нақшаи мукаммали миллӣ дар бораи гузаштан ба пахши рақамиро таҳия бояд кард, ки ҷавобгуи меёрхои байналмилали ва манфиати ҷомеа бошад.
[right][b]Гулафшон СОҚИЕВА, «Фараж»[/b][/right]
[b](Мавод натичаи ширкати муаллиф дар семинар-тренинги АМВАОМТ дар мавзуи «Сифати маводи журналистӣ» бо мусоидати Хазинаи дастгирии демократия медошад). [/b]
Источник: