[b](ё сабаби афзоиши моҷароҳои судӣ нисбати нашрияҳои мустақил чист?)[/b]

[b]Моҷароҳои судӣ алайҳи нашрияҳо ба ҳукми анъана медароянд. Акнун, нисбати ҳафтаномаи мустақили «Чархи гардун», аз ҷониби додгоҳи ноҳияи Фирдавсӣ бо ҷурми «тӯҳмат» ва «таҳқир» ба собиқ депутати Маҷлиси намояндагон Сайвалӣ Нуров парванда оғоз шудааст, ки нахустин мурофиаи он 27- уми август баргузор гардид.[/b] Тавре Сайвалӣ Нуров гуфт, ӯ аз болои ҳафтанома бинобар нашри мақолаи «Депутати авбошро говсуд мекунанд?», ба суд шикоят кардааст. Дар нахустин мурофиа додрасӣ даъват кард, ки масъаларо ҳарду ҷониб бо роҳи муросо ҳал намоянд, вале ҷониби даъвогар хостааст, ки парванда идома ёбад. Дар мақолаи чопшуда, сухан мавриди парвандаи ҷиноие мерафт, ки 17-уми марти соли равон, нисбати собиқ намояндаи парлумон, собиқ муовини раиси вилояти Хатлон Сайвалӣ Нуров аз ҷониби суди вилояти Хатлон, дар асоси моддаҳои кодекси ҷиноятии Тоҷикистон ба мисли авбошӣ, монеъ шудан ба татбиқи ҳуқуқи интихоботию кори комиссияи овоздиҳӣ ва ҳамчунин қасдан расонидани зарар ба саломатӣ парвандаи ҷиноятӣ боз шуда буд.

Сардабири «Чархи гардун», Маҳмадалии Мақсадулло мегӯяд ин чизе нест, ки боиси нигаронии Сайвалӣ Нуров шавад:

— Мо аслан ба моддаи Кодекси ҷиноӣ, ки Сайвалӣ Нуровро ба авбошӣ мутаҳам мекунанд, такя карда, сарлавҳа гузоштем. Гумон мекунам, ин ҷо ягон намуди расидан ба изати нафс ё таҳқир нест. Мо нагуфтаем, ки вай авбош аст, агар диққат карда бошед, ҳатто сарлавҳа бо аломати савол гузошта шудааст,- қайд мекунад Муҳамадалии Мақсадулло.

Боз шудани парвандаи судӣ нисбат ба «Чархи гардун» дар ҳолест, ки парвандаҳои судии дигар нашрияҳои мустақил ҳалли худро наёфтаанд. Зикр кардан бамаврид аст, ки давоми ду соли охир теъдоди оғоз шудани парвандаҳо нисбати ҳафтаномаҳои мустақил зиёд ба чашм мерасанд. Аз ҷумла, парвандаи судии ҳафтаномаҳои «Азия Плюс», «Фараж» ва «Озодагон». Моҳи январи соли равон ҳар се нашрия мактуби саркушодаи адвокат Солеҳҷон Ҷӯраевро ба унвони Президент, Маҷлиси намояндагон, Додситони кулл ва Омбудсмени кишвар ба нашр расонданд, ки сабаби шикояти ду додраси Суди олӣ Нур Нуров, Улуғбек Мамадшоев ва судяи суди шаҳри Душанбе Фахриддин Додоматов ба додгоҳи ноҳияи Сино гардид. Дар номаи мазкур адвокат додрасҳоро дар муҳокимаи ғайримунсифона ва инчунин ҳукми қайриқонунӣ баровардан нисбати баъзе аз парвандаҳои ҷиноӣ айбдор карда, аз мақомоти кишвар хостааст, то пеши роҳи ба гуфти онҳо «қонуншиканиҳо» гирифта шаванд. Ба гуфтаи ҳарсе додрас матлаби чопкардаи нашрияҳо «тӯҳматомез» буда, барои зарари маънавӣ аз онҳо 5,5 миллион сомонӣ талаб кардаанд. Ҳамчунин аз суд то анҷоми таҳқиқу ҳукми додгоҳ ва пардохти маблағи зикршуда, қатъи фаъолияти ин нашрияҳоро талаб кардаанд. Ғайр аз ин, аз муаллиф — Солеҳҷон Ҷӯраев 1,1 миллион сомонӣ талаб намуданд. Ба гуфтаи Марат Мамадшоев, сардабири «Азия-плюс», алҳол дар бораи ин қазия ягон маълумоти наве мавҷуд нест:

— Дар охирин мурофиа ба мо гуфтанд, ки мақолаҳо барои экспертиза ба Институти забон ва дабиёти тоҷик фиристода мешаванд ва баъд аз хулосаи онҳо, ҷаласаи нави судӣ баргузор мешавад.

Парвандаи дигари судие, ки додгоҳи ноҳияи Фирдавсӣ нисбати нашрияи «Миллат» моҳи феврал бо шикояти Вазорати кишоварзӣ боз карда буд, шумораи моҷароҳои судиро нисбати нашрияҳо зиёд кард. 10-уми декабри соли гузашта, дар ин ҳафтанома матлабе таҳти унвони «Вазорати кишоварзӣ – фасодзадатарин ниҳод» ба чоп расид, ки сабаби ба додгоҳ шикоят кардани вазорати мазкур гардид. Ҷониби давогар иброз доштааст, ки нашрия бо чопи ин мақола вазоратро тӯҳмат карда аст ва барои зарари маънавӣ ҳудуди 1 миллион сомонӣ ҷуброн талаб намуд. Барасии ин қазия низ бинобар ба ташхиси забоншиносӣ фиристодани маводи нашршуда мавқуф гузошта шудааст.

Ҳафтаномаи «Пайкон» низ аз ҷумлаи он нашрияҳоест, ки «таъм»-и моҷарои судиро чашида аст. Ин нашрияро додгоҳ бо шикояти агентии «Тоҷикстандарт» бо маблағи 300 ҳазор сомонӣ ҷарима баст. 22-юми июли соли гузашта дар ин нашрия маводе зери унвони «Муроҷиатномаи гурӯҳи соҳибкорон ба президенти ҶТ, Ҷаноби олӣ Мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон» ба нашр расид, ки сабаи ин ҷаримабандӣ шуд. Ҷумъабой Толибов, сармуҳаррири нашрияи мазкур нисбати ин парванда мегӯяд, ки он сирф фармоишӣ аст, зеро барои «Тоҷикстандарт» бетафовут аст, ки поёни ин моҷаро ба куҷо мерасад:

— Чун дар суди зинаи аввал хилофи қонун гӯё пирӯз шуданд, бо ҳамин хомӯш монданд. Вале мо то имрӯз дар зинаҳои болоии судӣ шикоят карда истодаем. Мо се марҳилаи суди шаҳриро гузаштем ва айни замон ба Суди олӣ шикоят овардем, ки он бояд мавриди баррасӣ қарор гирад. Дар ҳолати воқеъбинона баррасӣ накардани он ба мақомотҳои аз он ҳам баланди судӣ муроҷиат мекунем. Агар баъд аз он ҳам риояи қонунро тасдиқ накунанд, ба ягон суди байналмилалии берун аз кишвар муроҷиат менамоем. «Тоҷикстандарт» аз мо ягон даъвои пул надорад. Бори дигар таъкид мекунам, ки ин як фармоиш аст. Бо ҳамин даҳони рӯзноманигорони «Пайкон»-ро гӯё қулф заданд, ки минбаъд ин гуна мақолаҳоро чоп накунанд, — таъкид медорад Ҷ.Толибов.

Нашрияи «Азия-плюс» бори нахуст нест, ба ин ҳолат гирифтор мешавад. Бори аввал шаҳрванд Саломат Сафарова аз болои «Азия плюс» барои чопи мақолаи «Охота на валютчиков», ки 30-уми сентябри соли 2009 нашр шуда буд, бо аризаи шикоятӣ ба суди ноҳияи Фирдавсӣ муроҷиат карда буд, ки он то кунун ҳалли худро наёфтааст. Бояд қайд кард, ки Саломат Сафарова барои зарари маънавӣ, аз рӯзномаи мазкур 12 ҳазор сомонӣ талаб намудааст. Нисбати ин моҷарои судӣ, сардабири «Азия плюс» Марат Мамадшоев фикри худро баён намуда, мегӯяд ин чизи оддие ҳаст ва ягон хусусияти сиёсӣ надорад.

Сабаби зиёд шудани парвандаҳои судӣ нисбат ба нашрияҳои хусусӣ давоми ду соли охир дар чӣ аст?

Абдуфаттоҳ Воҳидов, коршиноси масоили сиёсӣ мегӯяд, моҷароҳои судӣ нисбат ба нашрияҳо дар фаъолияти журналистӣ як чизи муққарарӣ шудааст. Ва ба додгоҳ кашида шудани воситаҳои ахбори омма, махсусан нашрияҳои хусусӣ як чизро нишон медиҳад, ки сатҳи дониши ҳуқуқии ҳам журналистон ва ҳам хонандагони ин нашрияҳо мутаассифона ба он дараҷае, ки лозим аст, кофӣ нест. Вале ҳуқуқшинос Шокирҷон Ҳакимов мегӯяд, зиёд шудани моҷароҳҳои судӣ нисбати нашрияҳо аз ҷониби шаҳрвандон аз боло рафтани маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон гувоҳӣ медиҳад.

Дар ин минвол коршиноси дигари масоили сиёсӣ Рашид Ғанӣ Абдулло иброз медорад, ки боз шудани ҳамин гуна қазияҳо худ далели он аст, ки васоити ахбори умум, ба вижа ВАО-и мустақил хеле фаъол гаштааст. Марат Мамадшоев, сардабири «Азия плюс» ба ин фикр розӣ шуда, тазаккур дод, ки нашрияҳои мустақил хеле шуҷою далер шудаанд ва зиёд менависанд.

— Ҳоло бисёре аз рӯзномаҳо ба рӯшодгӯӣ ҷуръат пайдо кардаанд ва маводҳое ба табъ мерасонанд, ҳадафманданд, — мегуяд Ҷумъабой Толибов, сардабири «Пайкон». — Аз ҳамин лиҳоз, бисёриҳо кӯшиш карда истодаанд, ки дар атрофи нашрияҳои мустақил, ҳар гуна ҷанҷол ба амал оваранду бо ҳамин роҳ обрӯю эътибори нашрияҳоро дар байни омма то андозае кам кунанд.

Ба ин фикр Маҳмадалии Мақсадуллоҳ, сардабири «Чархи гардун» розӣ шуда мегӯяд: «Сабаби аслӣ аз он иртибот мегирад, ки масъулини ҳукумат як навъ ба ин васила мехоҳанд дар партави Амри 622-и Президент дар бораи вокунишҳо ба гузоришҳои танқиди ва таҳлилӣ, ба нашрияҳо фишор оранд. Ин як навъ худсафедкунии худи мақомот аст. Аслан вокуниш нишон додани мақомот на ба хотири он аст, ки онҳо пайи ислоҳи камбудӣ бошанд. Онҳо инро зери мафҳуми таҳқир ва ё расидан ба иззати нафси худ медонанд ва ба суд муроҷиат карданашон ҳам пуштибонӣ аз обрӯи худ аст».

Хуллас, ба қавли аксар коршиносон, вақти он расидааст, ки дар ВАО-и мустақил болои ин қадар мушкилоти молӣ штати нави корӣ –ҳуқуқшинос лозим аст, зеро даводави судиву ҳамлаҳои маънавӣ ба журналистон, сабабгори паст шудани сатҳи касбияти мавод, аз инъикоси мавзуоти доги руз кафо мондани журналистон ва бедор шудани эхсоси худсензури дар калби сардабирон мусоидат мекунад.

[right][b]Марҷона НАИМОВА, «Фараж».[/b][/right]

[b](Мавод натичаи ширкати муаллиф дар семинар-тренинги АМВАОМТ дар мавзуи «Сифати маводи журналистӣ» бо мусоидати Хазинаи дастгирии демократия медошад)[/b]

Марҷона НАИМОВА, «Фараж».

Источник: