14. Асардуздӣ (плагиат)

 Журналист бояд дар фаъолияти касбиаш асардуздӣ накунад. Асардуздӣ ин гирифтани матн, тасвиру садо аз манбаи дигар ва ҳамчун моли худ муаррифӣ кардан аст. Журналист бояд ба заҳмати ҳамкасбонаш арҷ гузорад.

Меъёри мазкур масъалаҳоро вобаста ба плагиат ё худ асардуздӣ ба танзим даровардаст. Меъёри мазкур характери ҳуқуқӣ дошта, бевосита бо фаъолияти касбии журналистон алоқаманд аст. Плагиат – аз они худ намудани ҳуқуқи муалифии шахси дигар ва ҳамчун асари худ муаррифӣ намудани он, бе розигии муаллиф истифода бурдан ва ҳамчун эҷоди худ нишон додани асари муаллиф мебошад, ки дар натиҷаи он ба ҳуқуқу манфиатҳои муаллиф зарари ҷиддӣ расонида мешавад.

Масъалаҳои ҳуқуқи муаллифро Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи ҳуқуқи муаллиф ва ҳуқуқҳои вобаста ба он” ба тариқи пуррра танзим намудаанд. Масъалаи мазкур дар ҳамчунин дар Ахдномаи умумиҷаҳонӣ “Дар бораи ҳуқуқҳои муаллифӣ” низ танзим карда шудааст. Муаллиф — шахси воқеие мебошад, ки асар дар натиҷаи меҳнати эҷодии вай офарида шудааст. Ҳуқуқи муаллиф ба асарҳои илмӣ, адабиёти бадеӣ ва санъат, ки натиҷаи фаъолияти эҷодӣ мебошанд, сарфи назар аз таъинот ва аҳамият, ҳамчунин тарзи ифодаи онҳо татбиқ мегардад. Асарҳо бояд дар ин ё он шакли объективӣ, аз ҷумла дар шакли хаттӣ, даҳонӣ, сабти овоз, тасвир ва дигар шаклҳои қобили дарку эҳсос ифода ёбанд. Ҳуқуқи муаллиф ба асари илмӣ, адабиёти бадеӣ ва санъат аз лаҳзаи эҷоди он ба миён меояд. Барои ба вуҷуд омадан ва амалӣ сохтани ҳуқуқи муаллиф бақайдгирӣ, ба таври махсус ба расмият даровардани асар ё риояи ин ё он расмиёт шарт нест. Соҳиби ҳуқуқи комили муаллиф барои огоҳ сохтан аз ҳуқуқи худ метавонад аз аломати ҳифзи ҳуқуқи муаллиф истифода кунад, ки тартиби гирифтани онро қонун муайян кардааст. Ҳуқуқи муаллиф дар давоми тамоми ҳаёти муаллиф эътибор дорад, ба мерос мегузарад ба ғайр аз ҳолатҳое, ки дар ҳамин модда пешбинӣ гардидаанд, дар давоми панҷоҳ соли пас аз фавти муаллиф амал мекунад.

Зимнан бояд қайд намуд, ки санадҳои расмӣ, аз ҷумла қонунҳо, рамзҳо ва нишонаҳои давлатӣ, асарҳои эҷодиёти халқ, хабарҳо оид ба ҳодисаву фактҳое, ки хислати иттилоотӣ доранд, объекти ҳуқуқи муаллифӣ буда наметавонанд.

Тибқи талаботи моддаи 47 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи ҳуқуқи муаллиф ва ҳуқуқҳои вобаста ба он” вайрон кардани ҳуқуқҳои муаллифӣ ва ҳуқуқҳои вобаста ба он дар чунин шаклҳо сурат гирифта метавонанд: аз ҷумла, бе иҷозати соҳибҳуқуқ таҷдид, паҳн кардан ва тарзи дигари истифодаи объектҳои ҳуқуқи муаллиф ва ҳуқуқҳои вобаста ба он, паҳн, тайёр, ворид намудан бо мақсади паҳн кардани таҷҳизот ё пешкаш кардани хизмат, ки барои сарфи назар кардан ё ба сарфи назар намудани ҳар як васоити техникии ҳифзи ҳуқуқи муаллиф ва ҳуқуқҳои вобаста ба он пешбинӣ гардидааст, имкон медиҳад ё мусоидат мекунад, бе иҷозати соҳибҳуқуқ барҳам ё тағйир додани ҳар гуна иттилоъ дар бораи идоракунии ҳуқуқҳо. Нусхаҳои асар ва фонограммае, ки таҳия ва паҳн намудани онҳо боиси вайрон кардани ҳуқуқҳои муаллиф ва ҳуқуқҳои вобаста ба он мешавад, нусхаҳои ғайриқонунӣ ҳисоб меёбанд. Аз тарафи идораи воситаи ахбори омма, сармуҳаррир, муҳаррир ва ё журналист содир намудани яке аз амалҳои дар боло номбаргардида хилофи одоби касбии журналист мебошад.

Дар баробари ин, меъёри мазкур пешбинӣ намудааст, ки журналист бояд ба заҳмати ҳамкасбонаш арҷ гузорад. Идораи воситаи ахбори омма, сармуҳаррир, муҳаррир ва ё журналист ба заҳмати зеҳнии ҳамкасбонашон эҳтиром гузошта, заҳмати ҳамкасбонашонро бояд қадр кунанд ва нисбати заҳмати зеҳнию эҷодии ҳамкасбонашон ягон намуд беэҳтиромӣ зоҳир накунанд. Аз тарафи журналист зоҳир намудани беэҳтиромӣ нисбати заҳмати ҳамкасбонашро ҳамчун беэътиноӣ нисбати касби рӯзноманигорӣ арзёбӣ намудан мумкин аст.

15 Ислоҳи хато

 Агар нодурустии маводи нашршуда ё хулоса дар мавриди ашхос, имло, сарфу наҳв, ки баъд собит гардад, бояд аз тарафи ҳамон нашрия фавран ислоҳ ва аз нав нашр шавад. Дар сурати роҳ додан ба камбудӣ журналист ва ВАО бояд онро эътироф ва ислоҳ намуда, такроран ба хато роҳ надиҳанд.

Меъёри ахлоқии мазкур масъалаҳои вобаста ба ислоҳи хато ҳангоми нашри маводу мақолаҳоро танзим менамояд. Меъёри мазкур ба идораи воситаҳои ахбори омма ва журналистон тавсия медиҳад, ки ҳангоми роҳ додан ба хато ва ё камбудӣ дар мавриди нашри мавод бояд камбудиро этироф намоянд, баҳри ислоҳ намудани камбудӣ амал кунанд ва кӯшиш намоянд, ки дар фаъолияти минбаъдаи касбиашон ба чунин хато ё камбудӣ роҳ надиҳанд.

Ислоҳи хато яке аз усулҳои муҳими худтанзимкунии фаъолияти воситаҳои ахбори омма буда, барои таъмини мустақилияти касбии онҳо нақши муҳим мебозад. Ислоҳи хато инчунин гувоҳи масъулиятшинос будани воситаи ахбор буда, эътиборашро дар байни хонандагон баланд мебардорад, зеро ислоҳи хато хонандагонро гумроҳ намесозад.

Ислоҳи хаторо бо усулҳои гуногун, аз ҷумла бо роҳҳои интишор кардани тасҳеҳ, эзоҳ, нашри такрории мавод, эълони ислоҳи хатогии техникӣ, нашри ҷавоб, раддия ва ғайраҳо ба амал баровардан мумкин аст. Эътироф намудан ва ислоҳ кардани хато на танҳо ба зиммаи идораи воситаи ахбори омма вогузор карда шудааст, балки ин ӯҳдадории бевоситаи журналисте низ мебошад, ки маводро омода намудааст. Дар мавриди ба миён омадани чунин ҳолатҳо, журналист вазифадор аст, ки дар назди идораи воситаи ахбори омма дар бораи ислоҳи хато масъала гузорад. Ислоҳи хато аз тарафи журналист ва идораи воситаи ахбори омма барои пешгирӣ намудани пеши роҳи баҳсҳои дар оянда ба миёномада мусоидат намуда метавонад.

16 Ҳамраъйии касбӣ

 ВАО ва журналист ҳамраъйии касбиро пеша мекунанд. Журналист аз иҷрои супоришҳое, ки хилофи эътибори касбӣ ё мавқеи иҷтимоиаш аст, худдорӣ намуда, бояд бар зидди ҳамкасбон ва ВАО-и дигар беасос иқдом накунад. Журналистон ВАО-ро барои хусумати шахсӣ ва ҷудоиандозӣ миёни ҳамкасбон истифода намекунанд.

 Агар журналист барои фаъолияти касбиаш таъқиб шавад, ҳамкасбон ӯро пуштибонӣ мекунанд.

Меъёри мазкур ҳамраъйии касбии журналистонро ҳамчун яке аз усулҳои таъмин намудани иттиҳоди ҷомеаи журналистӣ арзёбӣ кардааст.

Журналист аз иҷрои супоришҳое, ки хилофи эътибори касбӣ ё мавқеи иҷтимоиаш аст, худдорӣ намуда, бояд бар зидди ҳамкасбон ва дигар воситаҳои ахбори омма беасос иқдом накунад. Супоришҳое, ки хилофи эътибори касбӣ ё мавқеи иҷтимоии журналистанд — амру фармон ва супоришҳое мебошанд, ки бар хилофи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ дода шуда, ба рисолати касбии журналист мухолифанд ва мувофиқи эътиқоди журналист иҷро намудани онҳо боиси паст гардидани мақому мартабаи касбии журналист дар назди аҳли ҷомеа ё боиси ба миён омадани ягон намуди ҷавобгарии ҳуқуқӣ мегарданд. Зимнан бояд қайд намуд, ки мавқеи иҷтимоии ҳар як журналист мустақилона муайян буда, хусусияти хоси худро дошта, ифодакунандаи назару андешаи касбии ӯ мебошад.

Журналистон воситаи ахбори оммаро барои хусумати шахсӣ ва ҷудоиандозӣ миёни ҳамкасбон истифода намекунанд. Хусумати шахсӣ – ғараз, қасд ва манфиатҳои шахсие мебошанд, ки характери бадқасдона ва ихтилофангезона дошта, барои қонеъ гардонидани манфиати шахсӣ равона шудаанд. Ҷудоиандозӣ миёни ҳамкасбон, пеш аз ҳама паҳн намудани маълумоти бардурӯғ, хабари иғвоангез ва нашри маводу мақолаҳои барангезанда аст, ки мақсади ниҳоии онҳо ихтилоф андохтан дар байни ҷомеаи журналистон мебошад.

Тибқи талаботи қисми дуюми меъёри мазкур, агар журналист барои фаъолияти касбиаш таъқиб шавад, ҳамкасбон ӯро пуштибонӣ мекунанд. Журналист вобаста ба фаъолияти касбиаш метавонад, ки дар ҳар шакл, аз ҷумла дар шакли ғайриқонунӣ оғоз намудани парвандаи ҷиноятӣ, беасос оғоз намудани парвандаи айбдоркунии хусусӣ, ба суд пешниҳод намудани аризаи даъвогии беасос, ғайриқонунӣ дастгир кардан ва дар ҳабси пешакӣ гирифтан таъқиб карда шавад. Ҳамчунин таъқиб метавонад, ки дар дигар шаклҳои ғайриҳуқуқӣ низ ба амал бароварда шавад. Дар мавриди бо чунин асосҳо ва ё асосҳои дигар мавриди таъқиб қарор гирифтани журналистон, ҳамкасбон ӯро пуштибонӣ менамоянд. Пуштибонӣ намудани журналист аз тарафи ҳамкасбонро бо ҳама гуна роҳу усулҳои қонунӣ, аз ҷумла бо роҳи пахш намудани изҳороти созмонҳои рӯзноманигорӣ, муроҷиат кардан ба мақомоти марбутаи ҳокимияти давлатӣ, дар саҳифаҳои матбуот чоп кардани маводи исботкунандаи бегуноҳии журналист ва ғайра ба амал баровардан мумкин аст.

Зимнан бояд ёдрас шавад, ки қонунгузории амалкунандаи Ҷумҳурии Тоҷикистон барои монеъ гардидан ба фаъолияти касбии журналист дар модаи 162 Кодекси ҷиноятӣ ҷавобгарии ҷиноятӣ пешбинӣ намудааст, ки тибқи мазмуни он дар ҳар шакле, ки набошад монеъ шудан ба фаъолияти қонунии касбии журналист, ҳамчунин маҷбур намудани ӯ барои паҳн кардан ё рад намудани пахши иттилоот, ки бо таҳдиди зӯроварӣ, нобуд сохтан ё вайрон кардани молу мулк, паҳн кардани дурӯғи бофта ё фош намудани дигар тафсилоте, ки ҷабрдида меҳоҳад онҳоро махфӣ нигоҳ дорад, алоқаманд аст, ҳамчунин таҳдиди поймол намудани ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии журналист боиси ҷавобгарии ҷиноятӣ мегардад.

17 Тартиби амалӣ гардонидани меъёрҳо

 Дар сурати риоя нагардидани меъёрҳои ахлоқии фаъолияти журналистӣ ҳар шахси манфиатдор метавонад ба Шӯрои ВАО-и Тоҷикистон муроҷиат намояд. Тасмими Шӯро дар ВАО нашр мешавад.

Шӯрои воситаҳои ахбори оммаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ташкилоти ҷамъиятии ҷумҳуриявии ғайритиҷоратӣ, ихтиёрӣ, мустақил, машваратӣ ва худтанзимкунии васоити ахбори омма мебошад. Шӯрои воситаҳои ахбори омма бо мақсади худтанзимкунии фаъолияти воситаҳои ахбори омма дар Тоҷикистон барои қабул, баррасӣ ва натиҷагирӣ аз шикоятҳое, ки ба риояи меъёрҳои ахлоқии фаъолияти журналистӣ тааллук доранд, таъсис дода шудааст.

Меъёри мазкур тартиби баррасӣ гардидани ҳолатҳои риоя нагардидани меъёрҳои ахлоқии фаъолияти журналистиро ба танзим даровардааст. Тибқи мазмуни меъёри мазкур ҳар як шахси манфиатдор метавонад, ки ба Шӯрои воситаҳои ахбори омма муроҷиат (шикоят) намояд. Мафҳуми “ҳар як шахси манфиатдор” мазмуни васеъ дошта, тибқи он ҳар як шаҳрванд, шаҳси ҳуқуқӣ, журналист, идораи воситаи ахбори омма, мақомоти давлатӣ, ташкилоту муасисаҳои ғайридавлатӣ ва дигар ашхос, ки худро тарафи манфиатдори баҳси иттилоотӣ меҳисобад, ҳуқуқи ба Шӯрои воситаҳои ахбори омма муроҷиат (шикоят) намудан дорад. Муроҷиат (шикоят) бояд, ки ҳатман дар шакли хаттӣ мураттаб гашта, дар он ном, насаб, суроғаи шахси муроҷиаткунанда ҳатман нишон дода шуда бошад ва дар он имзои шахс тибқи тартиби муаяншуда гузошта шуда бошад. Муроҷиати хаттӣ якҷоя бо ҳуҷатҳои замимашуда бояд ҳатман дар ҳаҷми ду нусха тартиб дода шуда, ба суроғаи макони ҷойгиршавии Шӯрои воситаҳои ахбори омма оварда, ба Дастгоҳи иҷроияи Шӯрои воситаҳои ахбори омма супорида шавад. Дар натиҷаи баррасӣ намудани муроҷиат (шикоят), Шӯрои воситаҳои ахбори омма муроҷиатро қонеъ ё рад менамояд, ё баҳси иттилоотиро бо созиши оштӣ додани тарафҳо анҷом медиҳад. Тасмими Шӯро дар шакли қаррор нашр шуда, он характери тавсиявӣ дорад. Тасмими Шӯро дар яке аз воситаҳои ахбори омма нашр мегардад. Масъалаи дар кадом воситаи ахбори омма нашр гардидани тасмими Шӯро дар қарори ба тариқи дастаҷамъона қабулнамудаи аъзоёни он қайд карда мешавад.

Муаллифон

Нуриддин ҚАРШИБОЕВ, раиси АМВАОМТ

Соли 1961 таваллуд шудааст. Аз замони мактабхонӣ ба фаъолияти журналистӣ шавқу рағбат пайдо кардааст. Аввалин чакомаҳои қаламаш дар рӯзномаи кӯдакон «Пионери Тоҷикистон» ва рӯзномаи ноҳиявии «Шӯҳрати Ашт» ба табъ мерасиданд, сипас ӯ бо рӯзномаи вилоятии «Ҳақиқати Ленинобод» ҳамкорӣ мекард. Соли 1984 факултаи журналистикаи Донишгоҳи Давлатии Москва ба номи М.В.Ломоносовро хатм кард.

Фаъолияти эҷодиашро дар рӯзномаи «Тоҷикистони советӣ» оғоз карда, ба ҳайси мухбир, мудири шӯъба, роҳбари иттиҳодияи эҷодӣ, муовини сармуҳаррир кор кардааст. Баъдтар ба вазифаи муовини директори АМИТ «Ховар» таъин гашт. Моҳи январи соли 1998 агентии иттилоотии хусусии «Интер-пресс-сервис» таъсис дод. Яке аз ташаббускорони таъсис додани Анҷумани миллии воситаҳои ахбори оммаи мустақили Тоҷикистон (АМВАОТ) буда, раиси он интихоб гашт. Соли 2002 бори дувум ба вазифаи раиси анҷумани мазкур интихоб гашт, соли 2007 бошад бори сеюм ба ҳамин вазифа интихоб шудааст. Дар тӯли 12 соли фаъолияташ роҳбари ягонаи ин созмони бонуфузи рӯзноманигорон мебошад.

Барои рушди воситаҳои ахбори омма фаъолона кор мекунад. Коршиноси шинохтаи соҳаи ВАО аст. Ба фаъолияти ҳимояи ҳуқуқ, пуштибонӣ аз манфиатҳои ВАО дар мақомоти давлатӣ машғул аст. Иштироккунанда ва созмондиҳандаи конференсияҳои сершумори минтақавӣ дар соҳаи расонаҳои хабарӣ мебошад. Дорои собиқаи ғании фаъолияти тренерӣ, модераторӣ ва фасилитаторӣ аст. Муаллифи беш аз 600 мақола, очерк ва маърӯзаҳои илмӣ аст. Бо унвони Аълочии матбуоти Ҷумҳурии Тоҷикистон мушарраф гаштааст. Узви Шӯрои ВАО ҶТ мебошад.

Иноятов Иноят, адвокат.

Соли 1998 факултаи ҳуқуқшиносии Донишгоҳи Давлатии Миллии Тоҷикистонро бо ихтисоси ҳуқуқшиноси фаъолияти ҳуқуқии байналмилалӣ бо дипломи аъло хатм намудааст. Солҳои 1998-2000 дар мақомоти прокуратураи ҳарбӣ ба сифати муфаттиш ва ёрдамчии прокурори ҳарбӣ кор кардааст. Солҳои 2001-2003 дар Шўъбаи рӯзонаи Пажӯҳишгоҳи фалсафа ва ҳуқуқи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ба сифати аспирант таҳсил намудааст. Солҳои 2000-2003 ба сифати ҳуқуқшинос-маслиҳатчии Созмони байналмиллалии «Ҳуқуқ ва беҳбудӣ» фаъолият намудааст.

Аз соли 2003 инҷониб ба сифати адвокати мустақил фаъолият дорад. Ба сифати адвокат дар мурофиаҳои ҷиноятӣ ва гражданӣ иштирок карда, ҳуқуқҳои якчанд воситаҳои ахбори оммаи мустақил ва журналистонро ҳимоя намудааст. Муаллифи як қатор мақолаву дастурҳо дар бораи ҳимояи ҳуқуқи журналистон мебошад.

Аз соли 2006 инҷониб ҳуқуқшинос-маслиҳатчии Хазинаи гиромидошт ва дифоъ аз ҳуқуқи журналистони Тоҷикистон мебошад. Аз соли 2009 инҷониб узви Шӯрои ВАО Ҷумҳурии Тоҷикистон аст.

Ҳашт сол қабл аз ин, дурусттараш 7-уми августи соли 2003 дар Душанбе нашрияи мустақили «Рӯзи нав» ба табъ расида, дастраси хонандагон гардид. Дар як муддати кӯтоҳ ин ҳафтанома дар фазои иттилоотии Тоҷикистон мақоми хосаеро касб карда, нашрияи серхаридортарини кишвар гардид. Аммо ин нашрия ҳамагӣ як солу як ҳафта умр дид ва шумораи охирини он рӯзи 12-уми августи соли 2004 чоп шуд.

Тайи 7 соли ахир сабабҳои мутаваққиф шудани нашри «Рӯзи нав»-ро ба муассису ҳайати эҷодии он касе аз масъулини мақомот то ҳол шарҳ надодааст. Дар ин бора ва дар чанд мавзӯи дигар «Озодагон» сӯҳбате дошт бо Раҷаби Мирзо (Мараимов), сардабири «Рӯзи нав».

[b]Матни пурраи матлабро бо пахш кардани нишонии зерин дар торномаи мо мутолиа кунед:[/b] [url=http://www.taj.nansmit.tj/analysis/?id=117]http://www.taj.nansmit.tj/analysis/?id=117[/url]

Источник:

[b]Ҳашт сол қабл аз ин, дурусттараш 7-уми августи соли 2003 дар Душанбе нашрияи мустақили «Рӯзи нав» ба табъ расида, дастраси хонандагон гардид. Дар як муддати кӯтоҳ ин ҳафтанома дар фазои иттилоотии Тоҷикистон мақоми хосаеро касб карда, нашрияи серхаридортарини кишвар гардид. Аммо ин нашрия ҳамагӣ як солу як ҳафта умр дид ва шумораи охирини он рӯзи 12-уми августи соли 2004 чоп шуд. Тайи 7 соли ахир сабабҳои мутаваққиф шудани нашри «Рӯзи нав»-ро ба муассису ҳайати эҷодии он касе аз масъулини мақомот то ҳол шарҳ надодааст. Дар ин бора ва дар чанд мавзӯи дигар «Озодагон» сӯҳбате дошт бо Раҷаби Мирзо (Мараимов), сардабири «Рӯзи нав».[/b]

[b]Озодагон: Ба фикри Шумо «Рӯзи нав» то куҷо рӯзномаи муваффақ буд ва асрори мувафаққияти он дар чӣ ифода меёфт?[/b]

[b]Раҷаби Мирзо:[/b] Бовар кунед, чӣ қадар бароям дардовар аст, вақте дар бораи «Рӯзи нав» чун моли замони гузашта ҳарф мезананд. Бале ин воқеият аст, ки рӯзнома 7 сол боз чоп намешавад. Аммо ҳақиқат ин аст, ки рӯзнома ягон ҷурми ҳуқуқиву касбӣ надорад. Аз ин рӯ он баста ҳам нашудааст. Ин ҳолат мисли он аст, ки фарзанди касе дар ҷанг мемирад, аммо азбаски ҷисмашро ба пеши падару модар наовардаанд, онҳо ба ҳеч ваҷҳ бовар намекунанд, ки фарзандашон фавтидаст ва доим чашм ба роҳанд. Ман ҳам умед дорам, ки «Рӯзи нав» ҳатман аз нав дар майдони матбуот фаъол хоҳад шуд. Бигзор бидуни иштироки ман. Ёдатон ҳаст, ки дар як сӯҳбати дигарам гуфта будам: ман омода будаму ҳастам, ки ҷабри чанд латукӯби дигарро ҳам бардорам, аммо танҳо ба «Рӯзи нав» касе кордор намешуд.

Фикр мекунам дар бораи муваффақ будан ё набудани «Рӯзи нав»дигарон, аз ҷумла хонандагонаш ва коршиносон баҳо бидиҳанд, беҳтар ва мантиқӣ мебуд. Ҳарчанд барои ман ҳамчун бунёдгузори он тақрибан ягон мушкилоти молие пеш наовардани рӯзнома метавон гуфт, ки бозгӯкунандаи муваффақияти рӯзнома аст. Зеро ҳанӯз аз шумораи дуввумаш «Рӯзи нав» тавонист хонандаи зиёдеро фаро бигирад ва худкифо шавад. Баъдтар бошад ҳатто ба манбаи иловагии даромадҳои ман табдил ёфт. Ба сифати сардабир бошад барои ман дар баробари мушкилоти зиёд пеш овардан обрӯи фаровон ато кард. Пас «Рӯзи нав» -ро ман далеле надорам, ки лоиҳаи муваффақ наҳисобам.

Дар бораи ин рӯзнома, ки воқеан ҳам дарвозаҳои тарсро дар Тоҷикистон шикаст, назарҳои гуногун вуҷуд доранд. Ҳукумат ва бархе аз ҳукуматгароҳо, тавре ишора кардам, тамоми мушкилоти пешомадаи ҷомеаи шаҳрвандиро ба пайдоиши ин рӯзнома нисбат додан мехоҳанд. Озодихоҳону ислоҳотхоҳон комилан фикри дигар ва баръакс доранд. Пас, дар бораи мақому нақши «Рӯзи нав» ба гумони ман бояд дертар, ҳадди ақалл пас аз он сӯҳбат кард, ки ҳукумати нав ба майдон биёяд.

[b]Озодагон: Лату кӯбе, ки нисбати Шумо анҷом дода шуд, бевосита ба нашри «Рӯзи нав» рабт дошт, ё ягон ғарази дигар ҳам буд?[/b]

[b]Раҷаби Мирзо:[/b] Замоне, ки дар шаш моҳи соли 2004 ду маротиба ба ман сӯйиқасд карданд, аз ягон кас қарз надоштам, бо касе ҷангӣ ҳам набудам, моли касеро ҳам надуздидаву аз худ накарда будам. Яъне барои ғарази дигар, он тавре, ки Шумо мегӯед, заминаву омиле вуҷуд надошт. Пас аз мутаваққиф шудани «Рӯзи нав» ҳам тақрибан ҳамон ҳолати иҷтимоиро дорам, ки он замон доштам. Пас чаро дар 7 соли ахир (шукри Худо) маро касе задан намехоҳад? Магар ин не ки акнун «Рӯзи нав» фаъол нест?

[b]Озодагон: Чаро дар замони то андозае ҳассос ба нашри матолиб ва мавзӯъҳои мамнӯъ даст задед? Инро иродаи мустаҳкам меноманд ё «Рӯзи нав» «кришаи» қавӣ дошт?[/b]

[b]Раҷаби Мирзо:[/b] Барои ман ва аҳли қалами «Рӯзи нав» як мавзӯи мамнӯъ вуҷуд дошт: ҳар чӣ ки қонунгузорӣ манъ кардааст ва ба ахлоқи касбиву инсонӣ намеғунҷад. Дигар мавзӯи табӯ надоштем. Ба кормандони «Рӯзи нав», ки аксаран аз ҳисоби журналистони ҷавон ва навроҳ гирд омада буданд, як чиз мегуфтам: Шумо нотарсида нависед, мо нотарсида ташхис мекунем, ки яон қонун нақз шудааст ё не. Воқеан ҳам, «Рӯзи нав» аз шумораи нахустинаш бо созмонҳои ҳуқуқшиносӣ шартномаи ҳамкорӣ дошт, ки кӯмаки ҳуқуқии ройгон анҷом медод. Яъне аз аввалин расонаҳои Тоҷикистон аст, ки базаи ҳуқуқии худро аз ибтидои фаъолият замина гузошт. Инро бояд чунин фаҳмид, ки мо воқеан ҳам як рӯзномаи ҷиддӣ ва бо фарогириву бархӯрди ҷиддӣ ба майдон омадем. Мутаассифона, ҳатто риояи қонун ҳам ба мо кӯмак накард. Тавре Марат Мамадшоев, муҳаррири «Азия Плюс» ҳолати моро рамзнок шарҳ дод: мо ба маълумоти обуҳавосанҷҳо бовар кардем, ки мегуфтанд «рӯзи офтобӣ хоҳад буд» ва бо худ чатр нагирифтем, аммо дар кӯча борон меборид.

Аммо он чӣ ки ба «криша» ё чатрҳо марбут аст. Шояд ёд доред, ки он замон дар бораи «ҳомиёни» зиёде мегуфтанд, ки ба мо гӯё кӯмак кардаанд. Тақрибан шахсияти таъсиргузоре намонда буд, ки бо ин «ҷурм» муттаҳам нашуд: Тӯраҷонзода, Нурӣ, Ғаффор Мирзоев, Муҳаммадрӯзӣ Искандаров, Самариддин Фазлиддинов, Қувват Султон…

Вале ҳақиқат ин аст, ки ман ҳеч гоҳ «чатр» -ро дӯст надоштаам. Ҳам ба маънои рамзӣ, ҳам аслиаш. «Криша» ва маблағгузори мо 15 000 хонандаи «Рӯзи нав» буданд, ки ҳар ҳафта нашрияи моро мехариданд ва фаъолиятамонро қавӣ мекарданд.

[b]Озодагон: Баъди аз чоп мондани «Рӯзи нав», ки ҳамагӣ як солу як ҳафта идома дошт ва дар ин давра ҳам латукӯб шудед ва ҳам бо баста шудани рӯзнома якбора ин зарбаҳоро ба шикастагии рӯҳияи Шумо сабаб нагашт? Яъне мисли сармуҳаррири «Рӯзи нав» ҳанӯз ҳам дар касби худ бо иродаи қави пеш меравед ё аз баъзе ҳолатҳо андеша мекунед?[/b]

[b]Раҷаби Мирзо:[/b] Пурсиданиед, ки ман оё аз кардаи худ пушаймонам? Ба ҳеч ваҷҳ. Бори дигар мегӯям, ки агар он чиро ки мо анҷом додему касе онро ҷиноят меҳисобад, ман омодаам ин «ҷиноят» -ро аз нав содир кунам.

[b]Озодагон: Сабаби аслии мутаваққиф шудани фаъолияти рӯзномаро дар чӣ мебинед?[/b]

[b]Раҷаби Мирзо:[/b] Дар баробари матбуоти қавӣ худро заъиф дидани мақомоти марбутаи ҳукумат.

[b]Озодагон: Пас аз баста шудани рӯзномаи «Рӯзи нав» тӯли 7 сол дар куҷо фаъолият доред ва оянда нақшаҳоятон чист?[/b]

[b]Раҷаби Мирзо:[/b] 5 соли аввал комилан бекор будам. Чандин бор ба ҳамкасбонам мегуфтам, агар ба касбияти ман бовар доред, хоҳиш мекунам ба кор қабулам кунед. Ман ҳатто омода будам, ки бо маоши ночизе кор кунам. Танҳо мехостам, ки аз мақоми «ғайрилегалӣ» берун шавам. Дар ин миён тақрибан дар ҳар рӯзномаи навтаъсис ба сифати мушовир ва ғоясоз, аммо ғайрирасмӣ кор кардам. Матлабҳои маро бо имзои худам кадоме аз нашрияҳои фаъол чоп кардан намехост. Аз соли 2008 «Фараж» омода шуд, ки бархе аз матлабҳои ба ҳаводиси сиёсати хориҷӣ марбутбударо нависам ва бо имзои худам чоп кунад. Баъдан як муддати кӯтоҳ дар маҷаллаи «Бонувони Тоҷикистон» кор кардам. Аммо пеш аз ин дар ин маҷалла баъзе идеяҳои бандаро роҳандозӣ карда буданд. Яъне ҳамкориҳои мо доманаи фарохтару барвақттаре дошт. Моҳи августи соли 2009 намояндагони радиои «Имрӯз» маро ба кори расмӣ – сармуҳарририи ин радио даъват кард. Як сол он ҷо кор кардам. Азбаски «мушкилоти техникӣ» дар пахши радио ба вуҷуд омад, ба роҳбарияти он гуфтам, ки шояд сабаб дар ман нуҳуфтаасту беҳтараш аз кор меравам. Бубинед, пас аз ин «мушкилоти техникӣ» низ рафъ шуд. Дуруст аст, ки дигар ин радио формати қаблии барномаҳоро низ надорад. То моҳи майи соли 2010 дар нашрияҳои гуногун, аз ҷумла «СССР» ва «Озодагон» матлабҳои муаллифӣ менавиштам. Августи соли 2010 аввалин рӯзномаи ҳаррӯзаи «Имрӯз news» -ро фаъол кардаму то шумораи 57 он зери имзои ман баромад. Айни ҳол дар рӯзномаи «Озодагон» фаъолият дорам. Аммо як лоиҳаи дигаре дорам, ки бо хости Худо ба наздикӣ фаъол хоҳад шуд.

Сӯҳбаторо: Мавзуна Абдуллоева

Источник: http://ozodagon.com/suhbati-ruz/1762—7-2004-

[b]Мухтасари мусоҳибаи Абдуқаюми Қаюмзод бо Барзу Абдураззоқов-коргардони шинохтаи тоҷик.[/b]

[b]»МАН ДИГАР ТВТ-РО ТАМОШО НАМЕКУНАМ»[/b]

[b]Суол:[/b] Шумо ба хориҷи кишвар зиёд сафар мекунед. Барои муқоиса кардан ҳам таҷрибаи зиёд доред. Албатта ҳоло моҳвора корро осон кардааст. Аммо телевизионҳои Тоҷикистон танҳо чеҳраи як нафарро нишон медиҳанд ва ҳама корро ба он як нафар мансуб медиҳанд. Фикр намекунед чунин роҳи таблиғот дилбазан мешавад барои тамошобин. Оё Шумо шабакаҳои Тоҷикистонро тамошо мекунед?

[b]Ҷавоб:[/b] Ман, Шумо ва ягон нафар тоҷики дигар, вақте ҳарфи диламонро, сухани ростро, ки ҳар рӯз мебинем бигӯем аз мо душман месозанд. Барои чӣ? Онҳо фикр мекунанд, ки агар фикри мо ба ТВТ ё ба рӯзномаҳои “Садои Мардум” ва “Ҷумҳурият” дуруст наомад, мо душмани миллатем. Ё дигар “вовчик” мешавем ва ё ҷосуси кадом мамлакате.( инҷо механдад). Онҳо фикр намекунанд, ки мо фарзанди ҳамин сарзамин ҳастем ва дар вақти лозима аз онҳо дида зиёдтар аз ин Ватан дифоъ метавонем кардан ва шукри Парвардигор кардем то ин дам. Дар шиносномаи ман ҳар ҷое, ки рафтаму ҷоизаҳо ҳам гирифтам, тоҷик навишта шудааст. Дар ҳама афишаҳои намоишҳои ман дар ҳар ҷое, ки будам менависанд: Барзу Абдураззоқов-Тоҷикистон. Ростӣ ман аз ин чизро фаҳмонидан хаста ҳам шудам. Агар ман сарҳади Тоҷикистонро убур кунам яҳуд, уйғур, ӯзбак ва ё олмонӣ мешавам магар? Баргардем сари мавзӯъ. Ман дигар ТВТ-ро нигоҳ намекунам. Чун ҳар вақте, ки ин шабакаро рӯшан мекардам, фикр мекардам, ки ман аблаҳам. Аз он тарафи экран касе мегуфт, ки бародар ту аблаҳӣ, ту беақлӣ ва ҳар чизе, ки ман мегӯям ин аст ақл. Ва ман дигар тарсидам. Он чизе, ки ба ман мегуфт маро ба даҳшат меовард. Ҳам намоиш, ҳам ахбор ва ҳам он очеркҳову филмҳое, ки нишон медиҳанд бо як мақсад аст :- ту тамошобин беақлӣ, бетафаккурӣ, бефарҳангӣ ва ин мо ҳастем, ки ба ту фарҳангро меомӯзонем. Гузаронданд. Агар ТВ-ҳои мо аз тариқи моҳвора мунташир намешуд, ин қадар азоб намекашидам, чун онро имрӯз оламиён мебинанд. Обрӯву эътибори миллатро резонида истодаанд. Ман шарм мекунам, аммо чӣ кор кунам, замин сахту осмон баланд.

[b]»ЧУН ЭҶОДКОР НИСБАТАН ОЗОДАМ, АММО…»[/b]

[b]Суол:[/b] Имрӯзҳо дар бораи Истиқлол зиёд мегӯянд ва ба наздикӣ ҷашни 20-солагии Истиқлолияти Тоҷикистонро ҷашн мегирем. Шумо дар замони Истиқлолият то чӣ ҳад худро мустақил эҳсос мекунед?

[b]Ҷавоб:[/b] Барои эҷодкор мустақилият хеле муҳим аст. Новобаста ба равишҳои сиёсиву дигар чизҳо. Ҳамчу эҷодкор нисбатан озодам, аммо ҳамчун як шаҳрванди ин ҷумҳурӣ умуман озодиро эҳсос намекунам. Ҳар бегоҳ вақте бо духтарам Ҳанно ва занам Шоира берун мебароям, мебинам, ки озод нестам. Телевизион мебинам, озод нестам, рӯзнома мехонам озод нестам. Театр мераваму мавзӯъ мегирам ва ин мавзӯъ даҳҳо маротиба аз филтратсия мегузарад, озод нестам. Сензура ҳатто аз даврони шӯравии соли 37 бадтар шудааст. Вақте мо эҷодкорро то ба ин ҳад сахт меқапему меҷафем куҷо мемонад дигар озодӣ? Ҳар чизи классикӣ ҳама вақт сиёсӣ аст. Ҳатто “Мадам Баварӣ”, ҳатто “Золушка”-и Андерсон ва ё “Ҳамлет”-у“Тӯфон”-и Шекспир ҳамаи инҳоро ҳеҷ наметавон аз сиёсат орӣ донист. Классика бе сиёсат буда наметавонад.“Гулистон”-и Саъдӣ чӣ? Чунки дард дошт он мард. “Бӯстон” ҳам. Шоҳ аз раъияти худ як себ гирифт ва аҳли дарбор дарахтро мебурад ва агар як тухм гирифт одамонаш даҳ ҳазор мурғро қурбонӣ мекунанд. Инро Саъдӣ гуфтааст. Аммо ин чиз рӯи саҳна намеояд. Бубинед ҳамин ҳозир бо мошин омадем. Корманди БДА намегузорад бо роҳ гузарӣ ва ба паскӯчаҳо пиёда роҳ рафтем, ним соат зиёдтар дер кардем то ба корхонаи Шумо омадан. Аммо сабабашро нагуфт, ки роҳро барои чӣ бастаанд. Куҷо аст озодӣ? Милиса бояд мефаҳмонид, ки бародар, хоҳиш мекунам, мошинатро онҷо мон, барои он, ки фалону фалон кор ҳаст.

Абдуқаюми Қаюмзод

Источник: http://www.ozodi.org/content/article/24292256.html

[b]Вакили мудофеи хабарнигори «Нури зиндагӣ» мегӯяд, ки айбнома алайҳи Исмоилов исбот нашудааст.[/b]

Муҳаммадюсуф Исмоилов, хабарнигори маҳалии «Нури зиндагӣ» дар ноҳияи Ашт, бо айбҳои тамаъҷӯӣ, маҳалгароӣ, тӯҳмат ва таҳқири мансабдорони ноҳия аз моҳи декабри соли гузашта то ба ҳол дар боздоштгоҳ ба сар мебарад .

Муҳаббат Ҷӯраева, вакили мудофеи Муҳаммадюсуф Исмоилов гуфт, дар ҷараёни тафтиши парванда аз охири соли гузашта то кунун айбҳои эълоншуда дар муқобили нафари таҳти ҳимояаш, яъне «тамаъҷӯӣ» ва «маҳалгароӣ» исботи худро наёфтааст.

[b]Матни пурраи гузоришро бо пахш кардани нишонии зерин дар торномаи мо мутолиа кунед:[/b] [url=http://www.taj.nansmit.tj/analysis/?id=116]http://www.taj.nansmit.tj/analysis/?id=116[/url]

Маъсуми Муҳаммадраҷаб

Источник:

[b]Вакили мудофеи хабарнигори «Нури зиндагӣ» мегӯяд, ки айбнома алайҳи Исмоилов исбот нашудааст.[/b]

Муҳаммадюсуф Исмоилов, хабарнигори маҳалии «Нури зиндагӣ» дар ноҳияи Ашт, бо айбҳои тамаъҷӯӣ, маҳалгароӣ, тӯҳмат ва таҳқири мансабдорони ноҳия аз моҳи декабри соли гузашта то ба ҳол дар боздоштгоҳ ба сар мебарад .

Муҳаббат Ҷӯраева, вакили мудофеи Муҳаммадюсуф Исмоилов гуфт, дар ҷараёни тафтиши парванда аз охири соли гузашта то кунун айбҳои эълоншуда дар муқобили нафари таҳти ҳимояаш, яъне «тамаъҷӯӣ» ва «маҳалгароӣ» исботи худро наёфтааст.

Хонум Ҷӯраева афзуд: «Азбаски ҳеҷ як аз иттиҳомоти бар зидди Исмоилов тасдиқ нашуд, бо дархости мо барои ташхиси забонии мақолаҳои вай парванда ба Пажӯҳишгоҳи забон ва адабиёти Фарҳангистони улуми Тоҷикистон фиристода шуд. То ҳол ташхис анҷом наёфта, парванда баргардонида нашудааст.»

Хонум Ҷӯраева афзуд, зерҳимояаш дар пайи фаъолияти касбӣ ва нашри мақолаҳои танқидӣ дар бораи фаъолияти мақомоти аввали ноҳияи Ашт бо тақозои гурӯҳе аз мансабдорони ҳукумати ноҳияи Ашт боздошт ва ба ҷавобгарии ҷиноӣ кашида шудааст.

[b]ИСМОИЛОВ ЧӢ ГУНА «ТАМАЪҶӮӢ» КАРД?[/b]

Ба ақидаи вакили дифои Исмоилов, иттиҳоми «тамаъҷӯӣ», ки то 10 сол зиндонро пешбинӣ мекунад, алайҳи зерҳимояаш таҳмилӣ будааст: «Ба Исмоилов аз рӯи банди «тамаъҷӯӣ» тӯҳмат карда истодаанд. Зерҳимояам соли 2009 хона месозад ва аз як ҷиянаш чанд дона тахта мегирад. Он ҷиянаш дар ҳукумати маҳаллӣ кор мекардааст ва кормандони ҳукумат таҳти фишор ӯро маҷбур кардаанд, то даъво кунад, ки Муҳаммадюсуф он масолеҳро аз вай бо роҳи «тамаъҷӯӣ» гирифта буд.»

[b]ОЁ ИСМОИЛОВ МАҲАЛГАРОӢ КАРДААСТ?[/b]

Хонум Ҷӯраева дар мавриди иттиҳоми «маҳалгароӣ» алайҳи рӯзноманигори нашрияи «Нури зиндагӣ» гуфт, Исмоилов дар як мақолааш навиштааст, ки гурӯҳе аз ҷавонони Хуҷанд ҳудуди 160 ҳектор заминҳои ҳосилхези ноҳияи Аштро аз худ карданд, дар ҳоле ки ҳазорон ҷавони ин маҳал аз бекорӣ ва нодорӣ барои мардикорӣ ба Русия мераванд. Ин нуктаро додситонии Ашт чун барангехтани маҳалгароӣ маънидод кардааст.

Муҳаммадюсуф Исмоилови 51-сола ва ба гуфтаи вакили дифоаш, чанд маротиба аз сар ва қафаси синааш ҷарроҳӣ шуда, тибқи санади расмӣ, маълули дараҷаи сеюм аст. Хонум Ҷӯраева мегӯяд, тибқи пешнависи Қонуни нав дар бораи афв, маъюбони дараҷаи 3 низ мавриди афв қарор хоҳанд гирифт.

[b]ҚАРШИБОЕВ: «ИСМОИЛОВ ОЗОД ШАВАД»[/b]

Нуриддин Қаршибоев, раҳбари иттиҳодияи расонаҳои мустақили Тоҷикистон ё НАНСМИТ мегӯяд: «Ман бар онам, ки ҳатто дар сурати нисбат ба Исмоилов татбиқ нашудани қонуни афв низ додгоҳ бояд тамоми ҷиҳатҳову омилҳои ин қазияро дар назар гирифта, ӯро аз толори додгоҳ озод кунад. Чунки он иттиҳомоте, ки алайҳи Муҳаммадюсуф Исмоилов аз ҷониби додситонии ноҳияи Ашт пешниҳод шудааст, тавре вакилони мудофеи вай ба ин натиҷа расидаанд, устувор нестанд ва таркиби ҷиноят дар аъмоли вай вуҷуд надорад.»

Вале тӯли як моҳ парвандаи хабарнигори нашрияи «Нури зиндагӣ» аз Душанбе, аз институти забон ва адабиёти Паҳуҳишгоҳи улуми Тоҷикистон барнагаштааст.

[b]ПАРВАНДАИ ПУРСАРУ САДО[/b]

Боздошти хабарнигори «Нури зиндагӣ» вокуниши густардаеро дар маҳофили рӯзноманигории Тоҷикистон ва ҷаҳон ба думбол дошта, аз ҷараёни таҳқиқи парвандаи вай назорат мешавад.

Кумитаи дифоъ аз хабарнигорон, мақараш дар Амрико, созмони “Хабарнигорони бидуни марз”, як гурӯҳи байналмилалии ҳомии ҳуқуқи рӯзноманигорон ва НАНСМИТ, иттиҳоди расонаҳои мустақили Тоҷикистон боздошти хабарнигорро посухи мақомоти маҳаллӣ ба матолиби интиқодии ӯ номиданд ва ба раҳоии ӯ даъват карданд.

Маъсуми Муҳаммадраҷаб

Источник: http://www.ozodi.org/content/article/24291364.html

Радиои мустақили мавсум ба «Имрӯз» 4 сола шуд. Барои аввалин маротиба барномаи нахустини ин расона 9-уми августи соли 2007 рӯйи мавҷи 107,4 FM дар Душанбе пахш гардида буд. Тӯли чор соли фаъолият дар фазои иттиллотии кишвар ин расона тавонист ҳаводорони зиёдеро пайдо кунад. Дар арафаи таҷлили чорсолагии радиои мазкур хабарнигори «Озодагон» бо Рустами Ҷонӣ, сарвари кулли ширкати «Ориёно-Медиа», ки муассиси радиои «Имрӯз» маҳсуб мегардад, мусоҳибаи кӯтоҳе анҷом дод. Инак, фишурдаи онро пешниҳоди шумо мекунем.

[b]Матни пурраи мусоҳибаро бо пахш кардани нишонии зерин дар торномаи мо мутолиа кунед:[/b] [url=http://www.taj.nansmit.tj/analysis/?id=115]http://www.taj.nansmit.tj/analysis/?id=115[/url]

Источник:

[b]Радиои мустақили мавсум ба «Имрӯз» 4 сола шуд. Барои аввалин маротиба барномаи нахустини ин расона 9-уми августи соли 2007 рӯйи мавҷи 107,4 FM дар Душанбе пахш гардида буд. Тӯли чор соли фаъолият дар фазои иттиллотии кишвар ин расона тавонист ҳаводорони зиёдеро пайдо кунад. Дар арафаи таҷлили чорсолагии радиои мазкур хабарнигори «Озодагон» бо Рустами Ҷонӣ, сарвари кулли ширкати «Ориёно-Медиа», ки муассиси радиои «Имрӯз» маҳсуб мегардад, мусоҳибаи кӯтоҳе анҷом дод. Инак, фишурдаи онро пешниҳоди шумо мекунем.[/b]

[b]Озодагон: Аввалан шуморо ҳамчун сарвари радиои «Имрӯз» ба 4-солагии он табрик мегӯем. Ва ҳоло бигӯед, ки идеяи таъсиси як чунин расона кай пайдо шуд ва ҳадаф аслан чӣ буд?[/b]

[b]Рустами Ҷонӣ:[/b] Идеяи таъсиси шабакаи хусусӣ чор сол пеш пайдо шуд. Мақсад аз таъсиси он ба вуҷуд овардани як радиои иттилоотӣ буд. То он вақт ҳамаи радиостансияҳое, ки таъсис ёфта буданд, расонаҳои фароғатӣ-мусиқӣ буданд. Мо зарур ҳисобидем, ки як радиое таъсис диҳем, ки ҳар як 15-дақиқа пас барои мардум иттилоъ расонад. Чунки мо иттилоъро зарур меҳисобидем ва имрӯз ҳам дар ҳамин ақида ҳастем, ки иттилоъ қобили он аст, ки дар ҷомеъа дигаргуниро ба вуҷуд биёрад. Ҳар як фарде, ки мехоҳад имрӯз ҷомеааш гирифтори якрангӣ набошад, тасмим мегирад, ки ҳамин якрангиро барҳам занад ва мо ин тасмимро гирифтем.

[b]Озодагон: Дар саргаҳи таъсиси ин кор, яъне созмон додани радиои «Имрӯз» киҳо ба шумо буданд?[/b]

[b]Рустами Ҷонӣ:[/b] Дар созмон додани ин радиостансия асосан ягон нафаре набуд, ки бо ман паҳлӯ ба паҳлӯ ин идеяро ба вуҷуд оварда бошад. Баъдан нафароне, ки дар радиои мазкур кор мекарданд, барои ташаккулли ин радиостансия ва шаклан дигар кардан хизмат карданд. Ин идеяи як нафар буд, аммо шакл гирифтан ва соҳиби шунаванда шуданаш хизмати ҳайати дастаи 24 нафараи коргарон мебошад.

[b]Озодагон: Радиои «Имрӯз»-и соли 2011 аз радиои «Имрӯз»-и 2007 фарқи куллӣ дорад, тафовут ба назари шумо дар чист?[/b]

[b]Рустами Ҷонӣ:[/b] Радиостансия агар якнавохт бошад ва дар як ҷо истад, вай оянда надорад. Радиои «Имрӯз» ҳам ҳамин гуна аст, ҳар рӯз тағйир мепазирад ва ҳеч гоҳ радиостансияи имрӯзро ба дирӯзи он муқоиса карда намешавад. Бинобар ҳамин ман фикр мекунам, ки инро шунавандагони радиои «Имрӯз» ба хубӣ эҳсос карданд, ки радиои имрӯз аз дирӯз чӣ фарқ дорад. Албатта барномаҳои нав пайдо шуданд.

Радиои «Имрӯз» 9-уми августи соли 2007 таъсис ёфт ва имсол 4 сола шуд. Агар ман ҳоло гуям, ки радиои соли 2007 аз радиои «Имрӯз»-и соли 2011 ягон фарқ надорад, ин як фикри бемантиқ мебошад ва радиостансияе, ки давоми 4 сол тараққӣ накардаасту дигар нашудааст пас ӯ чӣ гуна метавонад, даъвои онро дошта бошад, ки воқеан дар фазои иттилоотӣ саҳм дорад. Албатта, тарзи пешниҳоди барномаҳо тағйир ёфтаанд, базаи мусиқӣ дигар шуд ва ҳайати эҷодӣ низ дигар гардид, яъне рӯз то рӯз дар тағйирёбӣ мебошад. Муҳим он аст, ки радиои «Имрӯз» бо як шеваи зиндагии мардум табдил ёфт ва мардум аз он барои таъмин намудани ниёзҳои иттилоотии худ истифода мекунанд.

[b]Озодагон: Радиои «Имрӯз» он ҳадафҳое, ки дошт имрӯз ба он ҳадафҳо расид?[/b]

[b]Рустами Ҷонӣ:[/b] Вақте ки шахс мегӯяд, ки ман ба ҳадафи ниҳоиям расидам, фикр мекунам, эстафетаи ӯ тамом мешавад. Новобаста ба оне ки ӯ роҳбари як идора аст, ё эҷодкор. Ҳамчунин дастгоҳи иттиллотӣ низ ҳеч гоҳ наметавонад аз оғоз то ба анҷом як ҳадафи ягона дошта бошад. Ҳар рӯз ҳадафҳо тағйир меёбанд, мақсадҳои нав пайдо мешаванд. Радиои «Имрӯз» ҳамин гуна аст, ҳадафҳои он вобаста ба ниёзҳои ҷомеъа тавлид мешаванд.

[b]Озодагон: Чаро формати ахбор (шеваи пахши он) тағйир ёфт?[/b]

[b]Рустами Ҷонӣ:[/b] Албатта, ҳама шоҳиди он будем, ки радиои «Имрӯз» мавриди фишору тазъиқ қарор гирифт. Ҳоло ҳама мехоҳанд, ин тағйирёбии форматро марбут ба он донанд, ки радиои «Имрӯз» аз интиқод даст кашид бошад. Не, радиои «Имрӯз» ҳанӯз ҳам ҳамон самтеро, ки интихоб карда буд, бо он меравад. Аслан гӯем, самти мо он қадар ахборӣ нест, мо хабарҳои муфассалтар пешниҳод мекунем. Хабарҳое, ки миёни гузориш ва хабари кӯтоҳ ҳастанд, таҳия мекунем ва дар мӯҳтавои ин хабарҳо мо матнро ба самъи мардум мерасонем. Мо ба хулосае омадем, ки барои мардум танҳо таъмини фактҳо (далел) кифоя мекунад. Чунки дар таҷрибаи пешин мо ҳадафи омӯзандагӣ доштем, ҳанӯз мардум омода набуд, ки ҳар як 15 дақиқа гузоришу хабар бишнавад. Лекин мо ин корро кардем, ин формат ҳануз маълум набуд, ки аз ҷиҳати молӣ ниёзҳои ширкатро таъмин мекунанд ё не, бинобар ҳамин марҳилаҳои дигар падид омад, яъне мо ба хабарҳои кӯтоҳ гузаштем. Аз имсол радиои «Имрӯз» боз тағйироти мавзӯъӣ мебинад. Имрӯз таҷрибаҳо нишон доданд, ки акнун мардум тамоман ба шакли нави радиои иттилоотӣ ниёз дорад ва шунавандаҳо дар рӯзҳои наздиктарин шоҳиди он мешаванд, ки он тағйиротҳои чӣ аст?

[b]Озодагон: Сабаби чанд бор мутаваққиф шудани фаъолияти радио дар чӣ буд? [/b]

[b]Рустами Ҷонӣ:[/b] Аввалан, дар оғоз касе аз мақомот омода набуд, ки ҳарфи ростро шунавад, ҳамчунин дастгоҳи иттилоотие набуд, ки рост гӯяд. Ин рост гуфтан ба зарари бисёр шахсони алоҳида буд. Албатта, ин шахсони алоҳида чун душмани ростгуӣ намехостанд, ки чеҳраи онҳо боз шавад ва ин ростгӯиҳо ба бисёриҳо намефорид. Имрӯз баъзе мақомоте ҳастанд, ки ба матбуоти озод бо як назар ва рӯҳияи ташвишомез баҳо медиҳанд. Ҳанӯз ҳам дар мафкураи онҳо матбуоти озод омили бенизомӣ дар ҷомеъа аст. Ин дар заминаи он ақидаҳое гуфта мешавад, ки гуё маҳз ҳаракатҳо ва фаъолиятҳои журналистика дар солҳои 90-и асри гузашта заминаҳои ҷанги шаҳрвандиро дар Тоҷикистон ба вуҷуд овардааст. Ман инро бо камоли масъулият андешаи бемантиқ медонам. Ҳеч гоҳ журналист омили ба вуҷуд омадани ин ҷанг набуд, аммо бархе аз сиёсатмадорон ҷои он ки ин айбро дар фаъолитҳои худ ҷустуҷӯ кунанд, кӯшиш мекунанд, ки ин айбро ба гардани як гурӯҳ ва табақае, ки зарфияту тавоноиаш камтар аст, бор кунанд.

Мусоҳиб: Мавзуна Абдуллоев

Источник: http://ozodagon.com/suhbati-ruz/1737—lr-

203;ҳои пешгирӣ намудани диффаматсия дар матбуот (ба кӯмаки ҳуқуқшиноси ВАО)

Душанбе-2011

ББК – 76.0+76.01+67.99 (2 тољик) 01
Р-84

Таҳти таҳрири Н.Қаршибоев, раиси АМВАОМТ

Мураттибон:

А.Воҳидов, И.Иноятов, Н. Қаршибоев, Г.Красилникова

Муҳаррири масъул – А.Воҳидов

Мусаҳҳеҳ – Нодира Раҳмонбердиева

Роҳҳои пешгирӣ намудани диффаматсия дар матбуот, 76 саҳ.

Маҷмӯаи мазкур бо ташаббуси Анҷумани миллии воситаҳои ахбори оммаи мустақили Тоҷикистон (АМВАОМТ) бо дастгирии намояндагии Интернюс Неуорк дар Тоҷикистон аз ҳисоби маблағҳои Оҷонсии ИМА оид ба рушди байналмилалӣ (ЮСАИД) ба табъ расид. Ройгон паҳн карда мешавад.

Дар маҷмӯа маводи мизи мудаввар дар мавзӯи «ВАО ва масъалаҳои ҳифзи шаъну шараф ва эътибор ва эътибори корӣ (ш.Душанбе, 8 июли соли 2011) гирд оварда шуда, ба он моддаҳои санадҳои қонунгузории батанзимдарорандаи фаъолияти воситаҳои ахбори оммаи Ҷумҳурии Тоҷикистон илова карда шудааст. Муаллифон Г.Красилникова ва И.Иноятов дар мақолаҳояшон меъёрҳои қонунгузории ҶТ-ро бо мақсади пеширӣ кардани диффаматсия дар ВАО ҷумҳурӣ дар заминаи таҷрибаи байналмилалӣ тафсир намудаанд. Дар баробари он, тавсияҳо бояд минбаъд ба масъалаи аз тарафи мақомоти судии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба танзим даровардани баррасии парвандаҳои оид ба ҳимояи шаъну шараф ва эътибор, эътибори корӣ мусоидат намоянд.

Маҷмӯа ба роҳбарон ва муассисони ВАО, журналистон, ҳуқуқшиносони соҳаи ВАО ва донишҷӯёни факултаҳои журналистика ва ҳуқуқ пешбинӣ гаштааст.

© АМВАОМТ, 2011

Муқаддима

Вақтҳои охир зиёд шудани воқеаҳои аз болои журналистон ба судҳо муроҷиат кардани ашхоси мансабдор ва маъруф, аз нашрияҳо талаб кардани маблағҳои гӯшношуниди товон, инчунин даъватҳои чандинкаратаи ҳукуматдорон оид ба қатъи фаъолияти рӯзномаҳо ҳангоми барпо гаштани мурофиаҳои судӣ шоҳиди афзун гаштани сатҳи таъқиботи журналистон ва ВАО Тоҷикистон мебошанд. Ба андешаи коршиносони соҳаи воситаҳои ахбор, вазъи баамаломада метавонад ба озодии ВАО дар мамлакат зарбаи ҷонкоҳ гашта, оқибат ба пурзӯр шудани худсенсории журналистон оварда расонад.

Танҳо дар давраи аз соли 2010 то соли 2011 ба муқобили ВАО 6 даъвои судӣ ба амал омада, маблағи умумии товони талабнамудаи онҳо 1 миллиону 845 ҳазор доллари ИМА мебошад, ки ин ҳолат мавҷудияти ВАО мустақилро зери хатар қарор медиҳад. То моҳи феврали соли 2011 даъвоҳои муқобили ду ВАО бо маблағи 67 ҳазор доллари ИМА қонеъ гардонда шуда, даъвоҳои боқимонда дар марҳилаи баррасӣ дар мақомоти судӣ боқӣ мондаанд. Дар баробари он, Кодекси ҷиноятии ҶТ моддаҳоеро дарбар гирифтааст, ки барои диффаматсия ҷавобгарии ҷиноятиро пешбинӣ менамоянд (моддаи 135 — Тӯҳмат; моддаи 136 — Таҳқир; моддаи 137 — Таҳқири оммавии президенти ҶТ; моддаи 330 — Таҳқири намояндаи ҳукумат). Ҳолатҳои таъқиби ҷиноятии журналистон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои танқид афзун гаштаанд. Ҳоло се нафар журналист барои фаъолияти касбиашон мавриди таъқиботи ҷиноятӣ қарор доранд.

Ба андешаи ҳуқуқшиносони ВАО, мақомоти ҳуқуқ-татбиқкунанда дар ҷараёни баррасӣ намудани даъвоҳо оид ба шаъну шараф ва эътибори корӣ бо иштироки журналистон ва идораҳои ВАО на ҳамеша меъёрҳои конститутсионӣ дар бораи озодии суханро ба эътибор мегиранд.

Мақомоти ҳуқуқтатбиқкунанда инчунин меъёрҳои ҳуқуқи байналмилалӣ оид ба ҳимояи шаъну шараф ва эътибори кориро, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, ба эътибор намегиранд. Хотиррасон намудан зарур аст, ки меъёрҳои мазкури байналмилалӣ ҳам баробари қонунҳои амалкунандаи мамлакат қувваи ҳуқуқӣ доранд. Бо вуҷуди он, таҷрибаи даҳ соли охир нишон медиҳад, ки даъвоҳои ба муқобили журналистон ва ВАО оид ба ҳимояи шаъну шараф ва эътибори корӣ равонагардида ба як нафъ «анъана» табдил ёфта истодааст. Даъвогарон аксар вақт ба талаби рад кардани маълумот қонеъ накарда ва даъвоҳояшонро асоснок накарда, товони зарари маънавӣ ва моддии ҳангуфт талаб мекунанд.

Қарори Пленуми Суди Олии ҶТ аз 04 июни соли 1992 «Дар бораи таҷрибаи истифодабарии қонунгузорӣ оид ба парвандаҳо дар бораи ҳимояи шаъну шараф ва эътибори шаҳрвандон ва ташкилотҳо аз тарафи судҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон»-ро ҳам қайд намудан зарур аст. Қарори мазкур, бо сабаби рушд кардани меъёрҳои ҳуқуқӣ кӯҳна шудааст ва аллакай арзишашро аз даст додааст, аз ҷумла барои судҳо низ, ҳатто дар унвони санад номувофиқатӣ мавҷуд аст, зеро ташкилотҳо наметавонанд шаъну шараф дошта бошанд, ба ташкилотҳо танҳо эътибори корӣ хос аст. Дар Қарори мазкури Пленуми Суди Олии ҶТ қонунгузорӣ ва таҷрибаи ҳуқуқтатбиқкунии кӯҳнашуда истифода гаштааст, бо ҳамин сабаб зарур аст, ки Қарори нави Пленуми Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардад. Ҳоло зарурати пешбинӣ намудани чораҳои фаврӣ оид ба танзими минбаъдаи масъалаҳои ҳимояи шаъну шараф ва эътибори корӣ ба миён омадааст, зеро масъалаи мазкур барои ҷомеа, аз ҷумла барои рушд кардани ВАО-и озод ва гуногунандешӣ дар мамлакат, рӯзмарра мебошад.

Қонунгузории миллӣ бояд ба стандартҳои байналмилалии озодии сухан мувофиқат намояд. Барои даст ёфтан ба ҳадафҳои мазкур қонунгузориро бо назардошти таҷрибаи мусбии мамлакатҳои хориҷӣ оид ба парвандаҳо дар бораи ҳимояи шаъну шараф ва эътибори корӣ мукаммал гардондан зарур аст.

Роҳҳои аз таъқиб барои тӯҳмат ва таҳқир эмин мондани журналистон

Ганна КРАСИЛНИКОВА, роҳбари хадамоти ҳуқуқии Фонди Байналмилалии ҳифзи озодии сухан «Адил соз», Қазоқистон

Мониторинги нақзи ҳуқуқҳои ВАО ва журналистон, ки аз ҷониби АМВАОМТ роҳандозӣ шудааст, нишон медиҳад, ки журналистон ва ВАО барои таҳқир ва тӯҳмат ҳарчи бештар мавриди таъқиботи ҷиноятӣ шуда, барои паҳн кардани маводи пастзанандаи шаъну шараф ва иттилои нодуруст дар суд мавриди баҳсҳои гражданӣ қарор мегиранд. Бо таассуф қайд кардан зарур аст, ки мавқеи ҳуқуқии ВАО ва журналистон дар чунин мурофиаҳо то ҳол суст аст, вале он ҳаргиз маънои бой доданро надорад. Феълан, дар мавриде, ки ВАО ва журналистон аз қонунгузории амалкунанда дар бораи ВАО Тоҷикистон ба таври кофӣ ошно нестанд ва онро пурра истифода намебаранд, судҳо ҳам ҷонибдори тарафи пурзӯр – мансабдорони сатҳҳои гуногун, тоҷирон шуда, қонунҳои амалкунандаро ба коми худ истифода мебаранд.

Бешубҳа, қарзи касбӣ ва шавқу рағбати ҳар як журналист ба инъикоси воқеаҳои ҷолибу муҳим дар мамлакат ва ҷомеа равона гардидааст. Аксари вақт воқеаҳо дорои хосияти танқидӣ, яъне манфӣ мебошанд. Хизматчиёни давлатӣ, ки соҳиби мансаби калон мебошанд зуд-зуд қаҳрамони чунин воқеаҳо мешаванд. Таҷриба нишон медиҳад, ки аз рӯйи чунин мавод баҳсҳои судӣ ба амал меоянд ва маъмулан чунин баҳсҳо ба зарари журналистон анҷом меёбанд. Сабабҳои ба амал омадани парвандаҳои судӣ гуногун — сатҳи пасти касбӣ ва ҳуқуқии журналистон, сарчашмаҳои беэътимоди ахбор, носаҳеҳӣ, худхоҳ будани қаҳрамонони маводҳои чопӣ нисбат ба шаъну шарафи худ ва ғайраҳо мебошанд.

Бо вуҷуди он, қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон меъёрҳои ҳуқуқиеро дарбар дорад, ки тибқи онҳо ҳуқуқҳои ғайриамволии шаҳрвандон ва ашхоси ҳуқуқӣ – амсоли шаъну шараф, эътибори кориро таҳти ҳимоя қарор медиҳад. Ба журналистон донистан зарур аст, ки ҳимояи шаъну шараф дар Тоҷикистон ҳам бо тартиби ҷиноятӣ ва ҳам бо тартиби гражданӣ баррасӣ карда мешавад.

Дар қонунгузории ҶТ мафҳуми ҳуқуқҳои шахсии ғайриамволӣ мавҷуд нест. Вале мафҳумҳои мазкур дар қонунгузориҳои дигари миллӣ мавҷуданд.

Қонун қоидаҳои зеринро баён кардааст:

шараф — баҳои шахс дар назари атрофиён;

шаън – баҳои шахс ба худаш, муносибати вай ба худаш ҳамчун фарди ҷомеа;

эътибори корӣ – баҳои устувори мусбати эътибори кории одам ё шахси ҳуқуқӣ аз тарафи афкори ҷомеа.

1. Бо тартиби ҷиноятӣ парвандаҳои айбдоркунӣ ба тӯҳмат ва таҳқири шаҳрвандон ва таҳқири рӯйирости Президенти ҶТ баррасӣ карда мешаванд.

Барои тӯҳмат, аз он ҷумла тӯҳмати дар ВАО паҳнгашта қонун тибқи моддаи 135 КҶ ҶТ ҷазо пешбинӣ намудааст.

Тӯҳмат чист ва он дар чӣ ифода меёбад?

Тӯхмат – яъне дидаю дониста паҳн кардани тафсилоти бардурўғ, ки обрўю эътибори шахси дигарро паст мезанад ё ба номи некаш нанг меорад (моддаи 135 КҶ ҶТ).

Парвандаҳо дар бораи тӯҳматро судҳо тибқи шикояти ҷабрдида — «қаҳрамони маводи чопӣ» баррасӣ мекунанд. Таҷрибаи баррасӣ кардани парвандаҳои тӯҳмат дар Тоҷикистон нишон медиҳад, ки журналистон аксар мавридҳо барои танқиди шахсони мансабдор мавриди таъқибот қарор мегиранд, яъне дар амал иваз кардани мафҳумҳои танқид ва тӯҳмат ба амал меояд. Худи қаҳрамонони маводҳои чопӣ, дар айбномаҳояшон маъмулан, на ҷанбаҳои ҳуқуқӣ, балки танҳо таассуроти худашонро аз чопи мавод асос нишон медиҳанд. Тибқи мӯҳтаво ва мантиқи қонун журналистро танҳо дар асоси андешаи ҷабрдида ҷазо додан мумкин нест. Қонун чорчӯба ва ҳудудҳои чунин айбномаҳоро муқаррар намудааст.

Аломатҳои тӯҳматро баррасӣ мекунем.

1. Тӯҳмат бояд дорои маълумоти дар воқеият мавҷуд набуда, яъне бардурӯғ ва пастзанандаи эътибори шахс бошад. Яъне ҳангоми санҷидани маълумоти (фактҳои) дар мавод ҷойдодашуда, суд бояд муайян кунад, ки маълумоти мазкур дар амал вуҷуд надошт. Суд инчунин бояд муқаррар намояд, ки маълумоти мазкур эътибори шахсро паст мезананд. Агар дар маводи интишоршуда бо вуҷуди паст задани эътибори ҷабрдида маълумоти дуруст чоп шуда бошад, он гоҳ журналист барои тӯҳмат гунаҳкор дониста намешавад, зеро дар мавод таркиби ҷиноят мавҷуд нест. Журналист дар навбати худ бояд дурустии маълумоташро исбот кунад ва бо ин мақсад далелҳое пешниҳод намояд, ки дар амал ба вуҷуд омадани воқеаро исбот кунанд.

2. Тӯҳмат бояд паҳн гашта бошад. Усулҳои паҳн кардани тӯҳмат метавонанд гуногун — даҳонӣ, хаттӣ, ба воситаи телефон, телеграф ва ғайраҳо бошанд. Паҳн кардан чунин маъно дорад: маълумоте, ки хабар дода мешавад бояд ба ғайр аз ҷабрдида аққалан боз ба як одами дигар маълум гардад. Намуди таснифи ин ҷиноят тӯҳмати дар воситаи ахбори умум ҷойдоштаро ба вуҷуд меорад. Табиист, ки тӯҳмат дар ВАО дастрас мебошад ва онро доираи васеи одамон мехонанд, аз ин рӯ ҷазо барои он ҳам нисбатан сахт аст.

3. Унсури фарқкунандаи тӯҳмат — бадқасдона будани он мебошад. Бадқасдона чунин маъно дорад, ки журналист пешакӣ медонист, ки хабари интишордодааш бардурӯғ аст ва ӯ хабари мазкурро дидаю дониста (бадқасдона) паҳн кардааст.

Дар таҷриба ҳам суд, ҳам ҷабрдида кӯшиш мекунанд, ки журналистро ба махсус ҷамъ овардани маълумоти «бад» дар бораи ҷабрдида айбдор кунанд, яъне вай бадқасдона амал карда, қаҳрамони маводашро фиреб додааст. Дар амал журналист ҳангоми ҷамъ овардани ягон маълумот, қарз ва вазифаи касбии худашро иҷро мекунад. Мақсади касбии вай фош кардани ҳодиса, воқеаи манфии ҷомеа ва ҷалб намудани ҷомеа барои бартараф кардани он мебошад. Чунин ҳолати журналистро на суд ва на ҷабрдида ҳамчун рафтори бадқасдона баҳо дода наметавонанд.

Мутобиқан, гуноҳи журналист танҳо дар он ҳолат аён мегардад, ки агар ҳамаи аломатҳои номбаршударо ҷабрдида дар суд исбот кунад. Агар яке аз аломатҳои мазкур мавҷуд набошад, он гоҳ ҷиноят ҳам мавҷуд нест ва сабаби ҷазо додани журналист ҳам вуҷуд надорад.

Ба журналистон зарур аст, ки меъёрҳои моддаи 135 КҶ ҶТ дар бораи тӯҳмати ба ҷиноятҳои махсусан сахт марбутро ба эътибор гиранд. Аксар вақт журналистон маълумотро дар бораи ҷиноятҳо дар марҳилаи ошкорсозӣ ва тафтишоти пешакӣ ба эътибор гирифта, сипас хабарро дар ҳамон намуде пешниҳод мекунанд, ки гӯё ҷиноят аллакай исбот шуда, шахси ҷинояти мазкурро содиркарда ҷинояткор аст. Дар ин ҳолат фаромӯш кардан лозим нест, ки ҳар шахсро танҳо бо қарори ҳукми қонунӣ гирифтаи суд ҷинояткор ҳисобидан мумкин аст, дар акси ҳол журналист метавонад обрӯи шахсро резонад ва барои тӯҳмат кардани вай ҷавобгар шавад.

Моддаи 136 КҶ ҶТ муқаррар намудааст, ки таҳқир паст задани обрӯ ва эътибори одам дар намуди беадабона мебошад. Ҷазои эҳтимолӣ барои чунин ҷиноят — ё ҷарима ё корҳои ислоҳотӣ мебошад.

Мафҳуми намуди беодобона дар қонун мавҷуд нест. Бо ҳамин сабаб онро ҳар кас бо тарзи худ ва хости ҷабрдида тафсир мекунад. Таҳқир ҳамеша дар шакли баҳо додан ифода меёбад.

Таҳти намуди беодобона аксар вақт суханони машрӯъ (дашном), имою ишораи беодобона, амалҳои таҳқиркунанда ва ғайраро дар назар доранд, ки онҳоро маъмулан дар ҳаёти ҷамъиятӣ истифода намебаранд. Аксар вақт ҷабрдидагон таҳти таҳқир айби содир кардани ягон ҳуқуқвайронкуниро мефаҳманд. Таҳқир метавонад хосияти воқеӣ дошта бошад. Далелҳои дар таркиби таҳқир мавҷудбуда метавонанд дуруст ва бардурӯғ бошанд. Бо вуҷуди он, ки таҳқир мавҷуд будани шакли беодобонаро дар назар дорад, вале ба андешаи мо, одамро бо роҳи баодобона ҳам таҳқир кардан мумкин аст. Масалан, журналист нафареро дар маводи худ дузд номид. Суд хоҳу нохоҳ аз журналист албатта мепурсад, ки вай бо кадом сабаб ба одам чунин баҳо додааст. Агар журналист ба суд далелҳое пешниҳод карда тавонад, ки шахси дузд номидаи вай бо ҳукми суд барои чунин амал ҷазо дидааст хуб аст. Агар чунин далел мавҷуд набошад, он гоҳ калимаи «дузд» аз тарафи суд ҳамчун таҳқир тафсир карда мешавад.

Ба эътибор гирифтан зарур аст, ки дар Тоҷикистон судҳо, ҷабрдидагон ва худи журналистон амалан барои муайян кардани мавҷудияти таҳқир дар маводи баҳсдор ба гузарондани таҳқиқотҳои ташхисӣ таваҷҷӯҳ надоранд. Мутобиқан, таҳқирдор будани ягон ибора ё калима дар суд аксар вақт аз рӯйи таассуроти ҷабрдида ё судя муайян карда мешавад. Бешубҳа, барои таҳқиқи чунин парвандаҳо мутахассиси забоншиносро ҷалб намудан зарур аст.

Хулосаи таҷрибаи судҳо нишон медиҳад, ки мавҷуд набудани «шакли беодобона» ва ба таври тахминӣ тафсир намудан ва истифодаи қонунгузориро коршиносон-забошиносони рус ҳамчун лексика ва ибораҳои инвектсионии (дашномдори) навъи аввал, яъне ба забони адабӣ тааллуқдошта тафсир кардаанд. Дар он 8 гурӯҳи калимаҳо ва ибораҳо муайян шудааст.

Гурӯҳи 1 калима ва ибораҳои китобиро дарбар гирифта, аз ибтидо маънои роҳзан, ҳиллагар, кӯлоҳбардор, фоҳиша, дузд, фашист, ҷосус, фосиқро ифода мекунанд. Ифодаҳои навъи Фалонӣ — ҳиллагар ба воқеа ё воқеаҳои ба рафтори Фалонӣ алоқамандро ифода мекунанд. Бо вуҷуди он, ки калимаҳои гурӯҳи мазкур аксар вақт калимаҳои баҳодиҳанда мебошанд, вале онҳо ифодакунандаи нақзи қонунгузории гражданӣ ё принсипҳои ахлоқӣ мебошанд. Дар ҳолати истифода кардани онҳо ҳолатҳои тӯҳмат ба амал омада метавонад (одамро бо чунин калима номбар карда, мо ӯро дар нақзи қонунгузорӣ ё меъёрҳои ахлоқи ҷамъиятӣ айбдор мекунем, эҳтимол даъвои мо воқеӣ набошад?).

Калимаҳоеро, ки ба гурӯҳи мазкур дахл доранд, ба маънои маҷозӣ ҳам истифода бурдан мумкин аст. Масалан, калимаи фоҳишаро барои ифода кардани хосияти таҳқиркунанда, ҳам бо маънои маҷозӣ – «хоин, одами бепринсип» истифода бурдан мумкин аст.

Ҳангоми истифодаи калимаҳо ба маънои маҷозӣ дар ҳолати ҳаллу фасл намудани масъалаҳо дар бораи таҳқир ё тӯҳмат вазъи истифодабарии нутқ, мӯҳтавои истифодаи калимаҳои маҷозӣ, дараҷаи асоснокии баҳои мушаххаси шахси ба вай нигарондашудаи сухан (масъалаи тӯҳмат)-ро ба эътибор гирифтан зарур аст (дар бораи асоснокии воқеии баҳодиҳӣ дар поёни мақола гуфтугӯ хоҳем кард).

Гурӯҳи 2 калимаҳое мебошанд, ки рангу бори саҳеҳи таҳқиркунанда дошта, мӯҳтавои истифодабарии онҳо ифодакунандаи хосияти оммавӣ мебошад: зидди яҳуд, дурӯя, ватанфурӯш, хоин, миллатпараст, руспараст (нигаред: душмани халқ). Нисбат ба калимаҳои дараҷаи 1 калимаҳои гурӯҳи 2 маънои маҷозӣ надоранд. Чунин калимаҳои бе асоси исботшуда ва беисбот нисбат ба ягон нафар нигарондашуда ҳамчун тӯҳмат баҳогузорӣ карда мешаванд.

Гурӯҳи 3 калимаҳое мебошанд, ки номи касбро ифода карда, ба маънои маҷозӣ истеъмол мешаванд: ҷаллод, қассоб, байтор.

Гурӯҳи 4 ифодаҳои рехтаи табиати ҳайвонидоштаро дарбар гирифта, ба воситаи номи ҳайвонот шахсро ҳангоми сӯҳбат баҳои манфӣ медиҳанд: гов, саг, модасаг, сагзода, хук, буқа, муши обӣ, каламуш, шағол, ҳайвон.

Гурӯҳи 5 феълҳоеро дар бар мегирад, ки ба воситаи онҳо таркибҳо (ғорат кардан, куштан, азият додан, таҳқир кардан, таҷовуз кардан, беодобӣ кардан, дурӯғ гуфтан, дуздидан) сохта мешаванд, ё баҳои манфӣ дода мешавад (панҷ панҷаро ба даҳон бурдан, дурӯягӣ кардан, дурӯғгӯйи кардан, аз они худ кардан):

Гурӯҳи 6 калимаҳоеро дар бар мегирад, ки маънои манфӣ дошта, баҳои эҳсосотии ягон шахро ифода мекунанд, ки дар он таҳқир мавҷуд аст: ҳаромзода, нобакор, фоҳиша, ҳез, ноҷинс ва ғайра.

Гурӯҳи 7 калима-эвфемизмҳо барои калимаҳои гурӯҳи 1-ро дарбар мегирад: хонуми сабукпо, сари дор истодан, ҷосуси хадамоти хориҷӣ. Ба назари аввал, эвфемизмҳо гӯё таҳқир надоранд, вале дар асл таҳқиркунанда мебошанд. Дар ҳолати истифода бурдани онҳо, агар барои баҳои манфии онҳо асос мавҷуд набошад, пас онҳо тӯҳмат дониста мешаванд.

Гурӯҳи 8 калимаҳое мебошанд, ки махсус барои таҳқир кардани шахс сохта шудаанд: яҳудкоммунистҳо, девонароҳзанҳо, дермократҳо, фоҳишадемократҳо, депутатҳои пиарист ва ғайраҳо.

Ба сафи калимаҳои инвективӣ калимаҳои дашномдор ҳам дохил мешаванд.

Дар моддаи 136 КҶ ҶТ барои таҳқир аз тариқи воситаҳои ахбори омма ҳам ҷазо пешбинӣ шудааст. Мо аллакай дар боло гуфтем, ки воситаҳои ахбори омма дастрасии васеъ ба иттилоотеро низ таъмин менамояд, ки дар он таҳқири ягон шахс мавҷуд аст ва табиист, ки барои он ҷазо барои ба таври оммавӣ паҳн кардани ахбор низ сахт аст.

Қонунгузории ҷиноятӣ ҳимоя кардани Президети ҶТ (моддаи 137) ва намояндагони ҳукумат (моддаи 330) аз таҳқирро низ пешбинӣ кардааст. Илова бар ин, қонуни ҳанӯз дар замони шӯравӣ қабулшудаи «Дар бораи ҳифзи шаъну шараф ва эътибори Президенти РСС Тоҷикистон» то ҳол амал мекунад.

Шахсони мазкурро қонун ба таври махсус ҳимоя мекунад. Ҳарчанд президент ва намояндагони ҳукумат барои дар амал татбиқ намудани ҳуқуқ ва манфиатҳои шаҳрвандони Тоҷикистон хизмат кунанд ҳам, бояд дар назди қонун баробари шахсони дигар бошанд, вале бо вуҷуди ин дар Кодекси ҷиноятӣ барои ҳимояи онҳо моддаҳои махсус ҷудо пешбинӣ шудааст. Амалан, вобаста ба мазмун ва мӯҳтавои моддаҳои мазкур шахсони мазкур нисбат ба шаҳрвандони дигари мамлакат бартарӣ доранд.

Мақоми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистонро Конститутсия муайян кардааст, ки тибқи он шаъну шараф ва эътибори президент дахлнопазир мебошад.

Намояндаи ҳукумат — шахси мансабдори мақомоти давлатӣ буда, тибқи қонун ба вай ваколатҳои амрдиҳӣ ба одамоне дода шудааст, ки тобеи хадамоти вай нестанд. Ба қатори намояндагони ҳукумат коркунони мақомоти ҳифзи ҳуқуқу тартибот ва риояи қонунро дохил намудан мумкин аст. Амру супоришҳои онҳоро дар чорчӯбаи қонун дигар шаҳрвандон вазифадоранд, ки иҷро кунанд. Вале боз гурӯҳи дигари намояндагони ҳукумат ҳам мавҷуд аст, ки ваколатҳояшон маҳдуд аст. Масалан, ходими гумрук ҳамчун намояндаи ҳукумат танҳо дар ҳудуди ҷойи кори худ ваколат дорад, зеро вай иҷрои қонунро дар гумрук таъмин месозад ва талаботашро дар гумрук бояд ҳамаи шаҳрвандон иҷро кунанд. Вале баъди анҷоми рӯзи корӣ ва аз маҳалли нуқтаи гумрук берун рафтан вай ба шаҳрванди муқаррарӣ табдил меёбад ва намояндаи ҳукумат ҳисоб намешавад.

Маънои оммавӣ — ҳузури одамони дигар мебошад.

Барои таҳқири намояндагони ҳукумат ҳангоми иҷрои вазифаҳои хизматӣ ва вобаста ба иҷрои вазифа тибқи моддаи 330 КҶ ҶТ ҷазо пешбинӣ гаштааст. Моддаи 137 КҶ ҶТ ҳимояи Президентро новобаста аз он, ки вай машғули иҷрои вазифаҳояш аст ё нест, кафолат додааст.

Бо вуҷуди он, ки тибқи эзоҳи қонун барои танқили оммавии сиёсати Президенти ҶТ ва фаъолияти хизматии намояндаи ҳукумат ҷазои ҷиноятӣ пешбинӣ нагашта бошад ҳам, вале эҳтиёткор будан шарт аст, зеро тавре таҷрибаи судӣ нишон медиҳад, дар аксар мавридҳо танқиди шахси мансабдор ҳамчун таҳқир шарҳ дода мешавад.

Дар боло мо номгӯйи чанд моддаи ҷиноятиро шарҳ додем, ки тибқи онҳо журналистон бештар айбдор карда, ё ҷазо дода мешаванд. Бо вуҷуди он, қонунгузорӣ меъёрҳои дигаре ҳам дорад, ки журналистон онҳоро метавонанд барои ҳимояи худашон истифода баранд. Вобаста ба таҷрибаи ғуншуда, аз он ҷумла судӣ, ба журналистон зарур аст, ки баъзе тавсияҳо оид ба худмуҳофизатии ҳуқуқии зеринро донанд.

2. Мо аллакай дар боло қайд кардем, ки ҳифзи шаъну шараф ва эътибор (касбӣ) бо роҳи гражданӣ ҳам баррасӣ карда мешавад. Ҳифзи ҳуқуқи мазкурро моддаҳои 172 ва 174 Кодекси граждании ҶТ кафолат медиҳанд. Қонуни ҶТ «Дар бораи матбуот ва дигар воситаҳои ахбори омма» меъёри Кодекси гражданиро тақвият бахшида, журналистро вазифадор месозад, ки иттилооти воқеият надошта ва пастзанандаи шаҳрванд ё шахси ҳуқуқиро паҳн накунад.

Дар Тоҷикистон дар тӯли ду-се соли охир тамоюли ба суд муроҷиат кардани шаҳрвандон бо даъвоҳои шаҳрвандӣ дар бораи ҳимояи шаъну шараф ва эътибор ва эътибори корӣ ба таври чашмрас рӯ ба афзоиш ниҳодааст. Аз рӯи чунин шикоятҳо мансабдорон мақоми аввалро ишғол мекунанд, минбаъд шахсони ҳуқуқӣ ва шаҳрвандон.

Қонунгузории ҶТ дар бораи воситаҳои ахбори омма расмиёти тосудии батанзимдарории баҳс ва баҳси судиро пешбинӣ намудааст.

Моддаи 24 қонун дар бораи матбуот ба шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқӣ ҳуқуқ додааст, ки баҳсро бо роҳи то суд ҳаллу фасл намоянд. Расмиёти ин амал содда аст. Шаҳрванд ё шахси ҳуқуқӣ ба идораи воситаи ахбори омма оид ба маводи чопшуда эродҳояшро хаттӣ пешниҳод карда, талаб менамояд, ки ҷавоб ё раддияи вайро чоп кунад. Идораи воситаи ахбор дар навбати худ аризаи воридшударо дар мӯҳлати то як моҳ баррасӣ менамояд. Агар воситаи ахбори омма ба эродҳои аризадиҳанда розӣ бошад, он гоҳ вазифадор аст, ки ҷавоб ё раддия чоп кунад. Агар идораи воситаи ахбор ба дурустии фактҳои дар маводи чопшуда эътимод дошта бошад, пас ҳуқуқ дорад чоп кардани ҷавоб ё раддияро рад кунад. Агар масъалаи баҳсталаб бо роҳи то суд ҳаллу фасл карда нашавад, он гоҳ шахси ҷабрдида ҳуқуқ дорад ба суд муроҷиат намояд.

Дар баробари талабот оид ба ҳимояи ҳуқуқҳои шахсии ғайримолумулкӣ, маъмулан, талабот дар бораи аз гунаҳкор рӯёндани ҷуброни зиёни маънавӣ (моддаҳои 171, 1115 КГ ҶТ, моддаи 38 қонун дар бораи матбуот) пешбинӣ гаштааст. Донистани меъёрҳои асосии қонунгузории амалкунанда барои дар суд худро муҳофизат намудан ба журналист зарур мебошад.

Акнун мафҳумҳоро аниқ мекунем.

Журналистон бояд дар хотир дошта бошанд, ки дар қонунгузории ҷиноӣ ва гражданӣ ҳуқуқҳои шахсии ғайримолумулкӣ — шаъну шараф, эътибори корӣ ҳимоя карда мешаванд. Усули вайрон кардани ҳуқуқҳои мазкур паҳн кардани маълумот мебошад, аз он ҷумла аз тариқи воситаҳои ахбори омма. Паҳн кардани маълумот бояд ба воқеият рост наомада, хосияти пастзананда дошта бошад.

Маълумоти пастзананда чӣ маъно дорад?

Маълумоти пастзананда — маълумоте аст, ки ба ҳақиқат рост наомада, шаъну шарафи шаҳрвандро дар назари аҳли ҷомеа ё аъзои алоҳидаи он аз нигоҳи риояи қонунҳо ва асли ахлоқи ҷомеа паст карда нишон медиҳад.

Ба таври саҳеҳ дар хотир доштан зарур аст, ки маълумот чист?

Таҳти мафҳуми маълумот тасдиқи факт фаҳмида мешавад. Таҳти мафҳуми факт бошад ягон воқеи рӯйдодаи ҳақиқӣ, ҳодиса, яъне он чизе, ки дар ҳақиқат ба амал омадааст, ба амал меояд, мавҷуд аст фаҳмида мешавад.

Баҳои умумии рафтор, симои ахлоқӣ ва эътибори кории шахс (масалан, даъвои навъи «шаҳрванд N – ҷинояткор, ё бадахлоқ ва ғайра) ҳам маълумоти пастзананда ҳисоб карда мешавад. Вале маълумот агар андешаи баҳодиҳӣ дошта, дар заминаи фактҳои мушаххаси ба фаъолияти шахс алоқаманд сохта шуда бошад, он гоҳ пастзананда дониста намешавад. Чунин баҳодиҳӣ эътимоди ботинии ҳар як одам аст. Марзи байни пастзанӣ ва андешаи баҳодиҳӣ, ки барои он ҷазо муқаррар нашудааст, ниҳоят нозук аст. Барои судя меъёри қонун дастур барои фаъолият мебошад, аз ин рӯ вазифаи журналист аз он иборат аст, ки дар суд исбот намояд, ки аз ҳуқуқ барои озодии андеша ва баён истифода бурдааст, вале муаллифи даъворо паст назадааст. Бо ин мақсад дар хотир доштан зарур аст:

Андешаҳо, баҳодиҳие, ки асоси мушаххаси фактӣ надоранд, ҳақиқӣ ё бардурӯғ дониста намешаванд. Журналистро барои баёни андеша, мавқеи шаҳрвандӣ, танқид, андешаи баҳодиҳӣ ҷазо додан ғайриқонунӣ мебошад. Андешаи худ ё андешаи касбӣ доштан, мавқеи шаҳрвандӣ доштану тибқи эътимоди ботинии худ чизеро ё касеро баҳо додан ҳуқуқи қонунии ҳар як одам аст.

Шароитеро, ки ҳангоми онҳо ҷавобгарӣ ба амал меояд, ҷамъбаст мекунем. Дар ҳолати мавҷуд набудани ақаллан яке аз шартҳо ҷавобгарии гражданию ҷиноятӣ ба амал намеояд.

1. Маълумот паҳн карда шудааст. Паҳн кардани маълумоти пастзанандаи шаъну шараф ва эътибори кории шаҳрванд ё шахси ҳуқуқӣ чунин маъно дорад, ки хабар дар матбуот чоп шуда, ба воситаи телевизион ва радио ё дар дигар воситаҳои ахбор шунавонда, инчунин ба таври шифоҳӣ, ақаллан ба як нафар паҳн карда шудааст. Ба шахсе, ки сухан дар бораи вай меравад, расондани хабари пастзананда паҳн кардани хабар дониста намешавад.

2. На андеша ва ақида, балки маҳз маълумот паҳн карда шудааст. Тибқи кодексҳои гражданӣ ва ҷиноятӣ ҷавобгарӣ замоне фаро мерасад, ки маълумоти бардурӯғ паҳн карда шуда бошад, на андеша, мулоҳизаи баҳодиҳӣ ва нуқтаи назар.

3. Маълумоти паҳнкарда нодуруст аст, яъне ба ҳақиқат рост намеояд. Дар ин маврид дар бораи паҳн кардани иттилоот дар бораи фактҳое сухан гуфтан зарур аст, ки онҳоро санҷидан мумкин аст, яъне дар воқеъ ба амал омадани онҳоро исбот кардан мумкин аст ё не. Журналист агар фактҳои хосияти манфӣ доштаро баён карда бошаду, вале онҳо дар ҳақиқат вуҷуд надошта бошанд, пас барои ин амал шахс ба ҷавобгарӣ кашида мешавад.

4. Маълумоти бардурӯғи паҳнкардашуда шаъну шараф ва эътибори кориро паст мезананд.

Паст задани шаъну шараф ва эътибори корӣ ба таври маъмулӣ чунин фаҳмида мешавад, ки шахс шарманда карда шудааст. Агар маълумоти пастзананда бардурӯғ бошаду, вале одамро паст назанад (фарз кардем, бардурӯғ вай мукофот гирифт гуфта бошанд) барои ин амал журналистро ҷавобгар намекунанд.

Аз рӯйи мафҳумҳои дар боло нишондодашуда хулоса кардан мумкин аст, ки журналист вазифадор аст маълумоти бардурӯғ ва пастзанандаи шахс паҳн накунад ё исбот кунад, ки маълумоти пешниҳодкардааш ҳаққонӣ аст ва он боиси паст задани нафаре намегардад.

Таҷрибаи судӣ дар Тоҷикистон нишон медиҳад, ки барои зиёни маънавӣ ҳарчи бештар маблағҳои ҳангуфт талаб карда мешаванд, ки онҳо амалан нашрияҳои хурдро муфлис карда, журналистон қудрати пардохт кардани чунин зиёни маънавиро надоранд.

Моддаи 171 КГ ҶТ ва қарори Пленуми Суди Олии ҶТ аз 4 июни соли 1992 №8 ҷуброни зиёни маънавиро пешбинӣ менамоянд, вале дар онҳо маънои зиёни маънавӣ ва чиро зиёни маънавӣ номидан ба таври муфассал шарҳ дода нашудааст. Аз ҳамин ҷо чунин хулоса кардан мумкин аст, ки таҳти зиёни маънавӣ ранҷи маънавӣ ё ҷисмониеро мефаҳманд, ки шаҳрванд дар натиҷаи нақз ё маҳрум шудан аз ҳуқуқ ва боигариҳои шахсии ғайримолумулкӣ дидадааст.

Ба боигариҳое, ки ба одам аз рӯзи аввали таваллудаш тааллуқ доранд – ҳаёт, саломатӣ, шану шараф, озодӣ, дахлнопазирии шахс, ба ҳуқуқ бошад – ҳуқуқ ба дахлнопазирии манзили зист ё моликият, ҳуқуқ ба сирри оилавӣ, сирри гуфтугӯҳои телефонӣ ва мукотиба, ҳуқуқ ба расм, ҳуқуқи муаллифӣ, ҳуқуқ ба дастрас кардани иттилои дуруст ва ҳуқуқҳои дигар дохил мешаванд. Дар ҳолати нақз шудани ҳуқуқҳои номбаршуда ва талаб кардани ҷуброни зиёни маънавӣ даъвогар бояд ранҷу азоби кашидаашро исбот кунад, дараҷаи вазнинии чунин ранҷу азобро тасдиқ созад.

Ҳоло дар судҳо аксар вақт исбот талаб намекунанд ва бо ҳамин восита меъёрҳои Кодекси Гражданиии Ҷумҳурии Тоҷикистонро вайрон мекунанд. Дар натиҷа дар бораи ҷуброни маблағи талабкардаи даъвогар ба таври тахминӣ ҳукм карда мешавад. Дар суд талаб кардан зарур аст, ки оқибатҳои зиёни маънавӣ исбот карда шаванд, зеро танҳо бо ҳамин роҳ андозаи маблағи зиёни маънавиро ба таври объективӣ, мантиқӣ ва боадолатона муқаррар кардан мумкин аст (моддаи 1116 КГ ҶТ).

Дар таҷриба ҳангоми баррасӣ кардани парвандаҳои шаҳрвандӣ оид ба ҳимояи шаъну шараф ва эътибори корӣ даъвогар ба суд бо маводи чопшуда ҳозир мешавад ва онро судя аксар вақт ҳамчун исботи охирини айби журналист арзёбӣ мекунад. Маъмулан даъвогар маводро пешниҳод карда ва дар бораи хафагии худ чанд сухан гуфта, минбаъд дар ҷараёни мурофиа хомӯш мешинад, журналист-ҷавобдиҳанда бошад бегуноҳии худро исбот карданӣ мешавад. Вале қонун даъвогарро вазифадор кардааст, ки нақз шудани ҳуқуқҳояшро, то кадом андоза зиёни маънавӣ расонда шудан ва барои чӣ ӯ маҳз ҳамон маблағ талаб карданро исбот намояд. Аз ин рӯ, журналист дар мурофиаи судӣ бояд талаб кунад, ки даъвогар:

— ба таври мушаххас кадом ранҷу азияти маънавӣ ва ҷисмониро вай эҳсос кардааст ва даъвои вай бо кадом далелҳо тасдиқ карда мешаванд (ҳар як ҳолат бояд исбот – ҳуҷҷат, маълумотнома ва ғайра дошта бошад).

— исбот намояд, ки вай маҳз дар натиҷаи чоп шудани мавод ранҷу азият кашидааст.

— исбот кунад, ки ҷуброни одилонаи маънавиро талаб дорад ва ба воситаи гирифтани даромади чандсолааш аз ҳисоби ВАО ва муаллиф бой шуданӣ нест.

Ҷавобгарон дар навбати худ бояд ба суд тавозун ва дигар ҳуҷҷатҳои исботкунандаи вазъи молиявии идораи воситаи ахбор ва вазъи моддии муаллифро (масалан маълумотнома дар бораи музди меҳнат) пешниҳод кунанд, то ин ки аз онҳо маълум карда шавад, ки ситондани маблағи калони ҷуброни зиёни маънавӣ ногузир ба муфлисшавии идораи воситаи ахбор оварда мерасонад, муаллиф бошад барои иҷро накардани қарори суд ба ҷавобгарии ҷиноятӣ кашида мешавад.

Судҳо бояд ҳамаи шароити мазкурро ба эътибор гиранд ва маблағи ҷуброни зиёни маънавӣ набояд ба нобуд гаштани ВАО мусоидат кунад.

Вақтҳои охир даъвоҳо оид ба ҳимояи шаъну шарафи шахсони ҳуқуқӣ «анъана» шудааст.

Қонун ба шахси ҳуқуқӣ иҷозат медиҳад, ки ҷуброни зарари маънавӣ талаб кунад. Вале табиати ҳуқуқии он аз зиёни маънавии ба шаҳрванд расондашуда фарқ дорад. Зиёни маънавие, ки шаҳрванд мебинад – ин ранҷу азоби маънавӣ мебошад. Шахси ҳуқуқӣ бошад мақоми ҳуқуқии ғайришахсӣ дошта, ба монанди одам азобу ранҷ намекашад. Дар қонунгузорӣ инчунин меъёре мавҷуд нест, ки бинобар ранҷу азоби маънавӣ ва ҷисмонии кашидани корманд, шахсони мансабдор ё муассисони шахси ҳуқуқӣ, шахси ҳуқуқӣ зарари маънавӣ дидааст.

Амалан, ба шахси ҳуқуқӣ дар ҳолати паст задани эътибори кории он зиёни маънавӣ расондан мумкин аст. Дар чунин ҳолат ташкилот бояд факти тағйир ёфтани муносибати аҳли ҷомеа (мизоҷон, шарикон ва ғайра) ба он ва зарари воқеии дар натиҷаи нақзи ҳуқуқи ғайримолумулкӣ расидаро исбот кунад. Яъне шахси ҳуқуқӣ нисбат ба шаҳрванд наметавонад андозаи товони зиёни маънавиро муқаррар намояд, балки танҳо метавонад андозаи зарари баъди чоп шудани мавод расидаро (ҳисоби саҳеҳи молиявӣ) исбот кунад. Мутобиқан, журналист ҳуқуқ дорад, ки ба суд пешниҳод намудани чунин далелҳоро талаб кунад.

Шарҳи боло, албатта, масоили ҳуқуқии тартиби касбии журналистон ва баррасии парвандаҳои судиро пурра фаро намегирад, бо вуҷуди он асоси ҳуқуқие аст, ки онро журналист бояд донад.

4. Конститутсия ва қонунгузории амалкунандаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқӣ барои ҳимояи шаъну шараф ва эътибори кориашон муроҷиат кардан ба судро кафолат додааст ва аксар аз ин ҳуқуқ истифода мебаранд. Таҳлили даъвоҳои ба суд расидаи дар мониторинги АМВАОМТ сабтшуда нишон медиҳанд, ки як қисми даъвоҳо беасос ва беадолатона мебошанд, вале бо вуҷуди он суд вазифадор аст, ки ҳар як даъворо қабул ва баррасӣ намояд. Ҳадафи чунин даъвоҳо ҳар чӣ ки набошад, журналист бояд барои дар суд ҳимоя кардани худ омода бошад. Фаромӯш кардан лозим нест, ки журналист ҳам дар марҳилаи то суд, ҳам дар марҳилаи суд бояд ба ҳимоя кардани худ аз айбҳои ба вай пешниҳодшуда омода бошад. Акнун чанд тавсияи соддаеро пешниҳод мекунем, ки ба журналистон кӯмак мерасонанд:

— бо худ ҳуҷҷати журналистӣ дошта бошед, агар зарур шавад супориши идораи воситаи ахборро ҳам бо худ гиред. Ин чиз барои он зарур аст, ки журналист вақти ҷамъ овардани мавод барои мақолааш ҳуқуқашро барои ҷустуҷӯ кардани иттилоотро пурра татбиқ карда тавонад;

— шаҳодатномаи хизматии нодуруст мураттабшуда ё мӯҳлаташ гузашта метавонад боиси он гардад, ки сарчашма аз додани ахбор саркашӣ кунад ва ин ҳолат боиси барҳадар сарф шудани вақти пурқиммат гардад;

— кор кардан бо сарчашмаҳои асосӣ ва дигар манбаъҳои алтернативӣ. Кор бо манбаъҳо имконият медиҳад, ки иттилои саҳеҳ ба даст оред (ҳуҷҷатҳои расмӣ, маводи маълумотӣ, ҷавобҳо ба пурсишҳо, бойгониҳои кино ва расмҳо ва ғайра). Агар манбаи аввалин шаҳрванд бошад, пас ба эътибор гирифтан зарур аст, ки ба журналист иттилое пешниҳод гаштааст, ки танҳо барои истифодабарии шахсӣ пешбинӣ шудааст ва он дар асоси маълумот ва фактҳо сохта нашудааст. Тасдиқи чунин маводро талаб кардан зарур аст. Сарчашмаҳои алтернативӣ, масалан, Интернет, барои васеъ шудани ҷустуҷӯйи иттилои ба журналист зарур кӯмак мерасонанд;

— сарчашмаҳои иттилоъро такроран санҷидан зарур аст. Иттилоъ тибқи табиати худ вобаста ба сарчашма хосияти таҳриф шудан дорад. Журналистон дар навбати худ баъзан бо сабаби беэҳтиётӣ, шитобкорӣ ё эътимод ба ягон сарчашма иттилои пешниҳодшударо саҳеҳ мепиндоранд. Маҳз чунин муносибат аз тарафи журналистон метавонад сабаби ба амал омадани даъво дар бораи ҳимояи шаъну шараф ва эътибори корӣ гардад. Илова бар ин, ҳуқуқи бори дигар санҷидани иттилоъ ва ӯҳдадорӣ оид ба паҳн накардани маълумоти пастзананда дар қонуни матбуот низ оварда шудааст. Такроран санҷидани маълумоти фактдор имконият медиҳад, ки даъвои имконпазир аз болои журналист пешгирӣ карда шавад;

— фактҳоро аз андеша, мулоҳиза, баҳо фарқ кардан зарур аст. Мақолаи «ҳангомадор» ҳамеша сабаби аз болои журналист ба суд даъво пеш овардани қаҳрамонони мақола мегарданд. Аз ин рӯ, маводро ба чоп омода карда, журналист бояд барои исбот кардани саҳеҳии фактҳои дар он овардашуда омода бошад. Фаромӯш накунед, ки масъулият барои маълумоти носаҳеҳи пастзананда танҳо нисбат ба фактҳои паҳнкардашуда шурӯъ мешавад. Барои андешаҳо, баҳо, нуқтаи назар суд намекунанд ва ҳуқуқи ифода кардани онҳоро Конститутсия ба ҳар як шаҳрванд кафолат додааст;

— аз диктофон истифода бурдан. Журналист ҳамеша наметавонад иттилои аз дасти аввал гирифтаашро пурра нависад, бо ҳамин сабаб онро ба таври мухтасар менависад. Қайдҳояшро кушода, журналист метавонад камбудиҳои гуногунро дар он пайдо кунад, барои такроран санҷидани иттилоъ бошад имконият надорад. Чунин ҳолат метавонад, масалан, вақте ба амал ояд, ки журналист ба ноҳияҳои дурдаст, чарогоҳҳо ва ғайра сафар мекунад. Сабти диктофонӣ ба журналист барои таҳлил намудани иттилои дастраскарда, такроран санҷидани ҷойҳои шубҳаноки он имконият медиҳад. Дар суд ҳамеша ба сабти диктофонӣ ҳамчун ба сарчашмаи сабтшудаи иттилоот такя кардан мумкин аст;

— бойгонӣ доштан. Дар ҳолати ба амал омадани вазъи баҳсталаб оид ба маводи навакак чопшуда мавҷуд будани бойгонӣ ба журналист кӯмак мерасонад, ки ҳар ҳуҷҷати дилхоҳро бардошта, ҷараёни ҷамъ овардани иттилоъро дар ҳар марҳилаи дилхоҳи омодасозии мавод пайгирӣ намояд;

— ба ҳуқуқшиносон барои машварат муроҷиат кардан. Донишҳои журналист пурра донистани ҳуқуқро дар назар надорад. Қонунгузорӣ доманвасеъ аст, баъзан он ба таври нофаҳмо навишта шудааст. Аз ин рӯ, масалан, барои фаҳмидани ҳуқуқи мурофиавӣ кӯмаки ҳуқуқшинос зарур аст.

Дар ин мақола мо ба таври мухтасар намудҳои нақзи ҳуқуқҳо, мафҳумҳои асосии онҳо ва баъзе тавсияҳо ба журналистонро ифода кардем. Умедворем, ки шумо онҳоро ба хотир мегиред ва кӯшиш менамоед, ки ҳолатҳоеро пешгирӣ мекунед, ки барои онҳо дар назди қонун ҷавоб додан зарур мешавад.

Дар хотима ибораеро хотиррасон мекунем, ки бояд онро фаромӯш накунед: надонистани қонун шуморо аз масъулият озод намекунад.

Декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат (диффаматсия) — қадами муҳим дар ташаккули озодии сухан

Иноятов И., адвокат, коршиноси соҳаи ВАО

Воситаҳои ахбори омма қувваи пешбарандаи итилоотӣ ва тарғиботии ҷомеа буда, нақши онҳо дар раванди инкишоф ва пешравии ҷомеаи гражданӣ хеле калон аст. Озодии сухан яке аз стандартҳои муҳими ҳуқуқии байналхалқӣ буда, он озодии ақида ва андеша, ҳуқуқи озодона сухан гуфтан, гуногунандешӣ ва нораво будани таъқиб барои танқидро кафолат медиҳад. Дар моддаи 30 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқи ҳар шахс ба озодии сухан, манъ будани сензура ва таъқиб барои танқид кафолат дода шудааст. Дар моддаи 19 Паймони байналхалқӣ дар бораи ҳуқуқхои гражданӣ ва сиёсии шаҳрвандон ҳуқуқи озодона баён кардани ақида пешбинӣ гардидааст.

Масъалаи декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат (диффоматсия) мавзӯи муҳими ҳуқуқӣ буда, бевосита ба раванди инкишофи озодии сухан алоқаманд аст. Ман фикр мекунам, ки яке аз қадамҳои муҳими ташаккули озодии сухан ин декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат мебошад. Ба масъалаи декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат (диффаматсия) зарур аст, ки аз нуқтаи назари алоқамандии ин масъала бо озодии сухан ва фаъолияти журналистӣ назар афканем. Декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат (диффаматсия) ҳеч гоҳ мазмуни пурра аз ҷавобгарии ҳуқуқӣ дур карданро барои таҳқир ва тӯҳмат (диффаматсия) надорад. Мазмуни ҳақиқии декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат (диффаматсия) дар он ифода меёбад, ки барои таҳқир ва тӯҳмат бояд, ки танҳо ҷавобгарии ҳуқуқии гражданӣ пешбинӣ шуда бошад ва ҷавобгарии ҳуқуқии ҷиноятӣ барои таҳқир ва тӯҳмат (диффаматсия) истисно карда шавад. Худи мафҳуми «диффаматсия» низ аз калимаи лотинӣ буда, мазмуни «пастзананда»-ро дорад (зимнан дар ин мавзӯъ «маълумоти бардуруғи пастзананда». Хуб, декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат (диффаматсия) ба воситаҳои ахбори омма чӣ медиҳад ?

Якум, дар натиҷаи декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат, имконияти пурра амалӣ гардидани меъёрҳои ҳуқуқии конститутсионии озодии сухан хеле меафзояд. Дар сурати аз Кодекси ҷиноятӣ хориҷ намудани моддаҳои дахлдор оиди таҳқир ва тӯҳмат ва муқаррар намудани танҳо ҷавобгарии ҳуқуқии гражданӣ, таъсиррасонии ҳуқуқии — ҷиноӣ ба воситаҳои ахбори омма аз байн меравад, шароити мусоиди ҳуқуқӣ фароҳам оварда мешавад, ки баҳсҳо оиди диффоматсия дар доираи мурофиаи ҳуқуқии гражданӣ мувофиқи принсипҳои баробарҳуқуқии тарафҳо ва мубоҳисавӣ будани мурофиаи судӣ дида баромада шаванд.

Дуюм, дар натиҷаи декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат усулҳои аз тарафи шахсони алоҳида маҳдуд кардани озодии сухан аз байн меравад ва ҳолатҳои фишор овардан ба рӯзноманигорон, маҳдуд кардани фаъолияти касбии рӯзноманигорон хеле кам мешаванд. Шахсони алоҳидаи мансабдор наметавонанд, ки бо истифода аз моддаҳои ҷиноии таҳқир ва тӯҳмат ба раванди инкишофи озодии сухан таъсир расонанд. Ҳамчунон, шахсони алоҳидаи мансабдор наметавонанд камбудиҳои касбиву кории худро пинҳон намоянд, наметавонанд садди роҳи танқид шаванд.

Сеюм, дар натиҷаи декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат ҳолатҳои «таъсирасонӣ» ба воситаҳои ахбори омма ва намояндагони онҳо хеле кам мешавад. Таҷрибаи чанд соли охир нишон медиҳад, ки журналистон дар асоси меъёрҳои «озодии сухан» амал намуда, шахсони алоҳидаро зери танқид қарор медиҳанд. Шахсони мансабдор бошанд танқидро ҳамчун таҳқир қабул намуда, талаби ба ҷавобгарии ҷиноятӣ кашидани журналистонро мекунанд. Ва дар баъзе мавридҳо моддаҳои қонунгузории ҷиноӣ ба шахсони алоҳида ҳимояи махсусро кафолат медиҳанд ва эшон дар асоси ин муқаррарот ба ҷавобгарии ҷиноятӣ кашидани рӯзноманигоронро талаб менамоянд, ки ин ҳолат, ба андешаи мо, ба раванди озодии сухан таъсири манфӣ мерасонад.

Чаҳорум, дар натиҷаи декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат маводҳои танқидию таҳлилӣ дар воситаҳои ахбори омма зиёд мешаванд, гуногунандешии ҷамъиятӣ афзун мегардад ва ин боиси он шуда метавонад, ки барои мубориза бо ҳуқуқвайронкуниҳои ҳарактери коррупсионидошта мусоидат намояд. Дар ин маврид, зарур аст қайд намоям, ки Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳти № 622 аз 07 феврали соли 2009 «Дар бораи вокуниши шахсони мансабдор ба маводҳои танқидӣ ва таҳлилӣ дар воситаҳои ахбори омма» саривақтӣ буда, барои амалӣ гардидани меъёрҳои ҳуқуқии конститутсионии озодии сухан мусоидат менамоянд.

Панҷум, дар натиҷаи декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат, баҳсҳои диффаматсия танҳо дар мурофиаи кушоди судии — гражданӣ баррасӣ гардида, имконияти ба амал баровардани адолати судӣ хеле инкишоф меёбад. Дар ин ҷой бо маврид аст аз парвандаҳои ҷиноятии нисбати рӯзноманигорон Мухтор Боқизода, Ҷумъа Толибов, Саида Қурбонова, Фарангис Набиева, Муҳайё Нозимова ва дигарон ёдрас намоем. Хурсандиовар он аст, ки имрӯз дар кишварамон парвандаҳои ҷиноятӣ оиди таҳқир ва тӯҳмат (диффаматсия) нисбати намояндагони васоити ахбори омма ниҳоят кам мебошанд. Таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки ҳангоми ба миён омадани баҳсҳо вобаста ба диффаматсия, ҷабрдидагон бештар бо даъвои гражданӣ ба суд муроҷиат менамоянд ва ҳолатҳои бо ариза муроҷиат намудан оиди оғози парвандаи ҷиноятӣ хеле кам аст. Ин ҳолат, худ шаҳодати он аст, ки аллакай дар ҷомеаи мо тафакури декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат (диффаматсия) воқеан ба миён омадааст.

Шашум, дар натиҷаи декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат, ҳолатҳои аз озодӣ маҳрум кардани журналистон барои диффаматсия аз байн меравад. Ба андешаи ман, ҳамчунон, зарур аст, ки дар давраи гузариш ва муҳокимаи ин масъала, ба судҳои кишвар тавсия дода шавад, ки аз баровардани ҳукмҳои маҳрум сохтан аз озодӣ барои таҳқир ва тӯҳмат (диффаматсия) нисбати журналистон худдорӣ намоянд. Бар замми ин, Суди Олиро зарур аст, ки таҷрибаи баррасии парвандаҳоро оиди ҳимояи шаъну шараф, эътибори корӣ ва парвандаҳои ҷиноятии оиди таҳқир ва тӯҳматро бо иштироки намояндагони воситаҳои ахбори омма мавриди омӯзиш ва таҳлил қарор диҳад. Муқаррароти Қарори Пленуми Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи таҷрибаи аз тарафи судҳо баррасӣ кардани парвандаҳо оиди ҳимояи шаъну шараф, эътибори корӣ бо иштироки шаҳрвандон ва ташкилотҳо» тахти № 8 аз 04.06.1992 ба талаботи қонунгузории амалкунанда ҷавобгӯй набуда, вале дар амалия мавриди истифода қарор гирифта истодааст.

Ҳафтум, дар натиҷаи декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат, мартабаи байналхалқии Тоҷикистон боз ҳам баландтар мегардад. Таҷрибаи ҷаҳонӣ нишон медиҳад, ки давлатҳои ҳуқуқбунёд, ки мақсади онҳо бунёди ҷомеаи гражданӣ мебошад, ба ин мавзӯъ аҳамияти муҳим дода, ҳатто қисме аз ин давлатҳо дар ин самт ба пешравиҳои ҷиддӣ ноил гардидаанд. Чунончи, қисми зиёди давлатҳои Аврупо, инчунин Украина, Молдова, Гурҷистон, Озарбойҷон аллакай аз қонунгузории худ ҷавобгарии ҷиноятиро барои таҳқир ва тӯҳмат хориҷ намуда, дар ин кишварҳо диффаматсия ҳамчун баҳси гражданӣ танҳо дар мурофиаи судии гражданӣ баррасӣ карда мешавад.

Ҳаштум, чи тавре, ки аз мазмуни моддаи 19 Паймони байналхалқӣ дар бораи ҳуқуқҳои гражданӣ ва сиёсии шаҳрвандон бармеояд, озодии сухан дар баробари имкониятҳои васеъ, инчунин масъулиятҳоро низ пешбинӣ менамояд. Аз ин рӯ, ман фикр мекунам, ки дар баробари декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат, зарур аст, ки меъёрҳои ҳуқуқии граждании ҳимояи шаъну шараф ва эътибори корӣ аз нав мавриди баррасӣ қарор дода шаванд ва зарур аст, ки намудҳои ҷавобгарии ҳуқуқии граждании моддӣ барои паст задани шаъну шараф, таҳқир ва тӯҳмат пурзӯртар карда шаванд, аз ҷумла дар конунгузории амалкунандаи гражданӣ барои диффаматсия ҷаримаҳои молумулкӣ, масъулияти моддӣ пешбинӣ карда шаванд. Ман фикр мекунам, ки барои диффаматсия ҷавобгарии молумулкии журналист аз ҷазои ҷиноятӣ дида хело ҳам авлотар ва таъсирбахштар аст, зеро, ки дар мавриди пардохт кардани маблағи пулӣ журналист масъулияти калони моддиро дарк карда метавонад.

Албатта, декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат наметавонад, ки ҳамаи мушкилоти воситаҳои ахбори оммаро ҳал намояд, вале он метавонад қадами муҳим дар ташаккули озодии сухан гардида, барои ба миён омадани воситаҳои ахбори вокеан ҳам мустақил мусоидат намояд. Бешубҳа, шояд баъзеҳо чунин андеша доранд, ки ҷомеаи мо ҳанӯз ба чунин навовариҳои ҳуқуқӣ тайёр нест, аммо ман фикр мекунам, ки ин масъалаи як ва ё дурӯза нест, аз ин рӯ зарур аст, ки маъракаи омӯзиш ва таҳлили масъалаи декриминализатсияи таҳқир ва тӯҳмат (диффаматсия) оғоз карда шавад, таҳқиқотҳои ҳуқуқӣ, оморӣ гузаронида шаванд, таҷрибаи амалӣ таҳлил карда шавад.

Мо итминони комил дорем, ки меъёрҳои ҳуқуқии озодии сухан нисбат ба меъёрҳои ҳуқуқии таҳқир ва тӯҳмат (диффаматсия) бояд, ки бартарият дошта бошанд. Ҳуқуқ ба озодии сухан бояд, ки пурмасъулиятона ба амал бароварда шавад ва тавозуни зарурии озодии сухан ва масъулияти амалӣ гардонидани он нигоҳ дошта шавад.

ҚАРОРИ №8 ПЛЕНУМИ СУДИ ОЛИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН
4 июни соли 1992, ш. Душанбе

Дар бораи таҷрибаи истифодабари қонунгузорӣ оид ба парвандаҳо дар бораи ҳимояи шаъну шараф ва эътибори шаҳрвандон ва ташкилотҳо аз тарафи судҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон

Қонунгузории амалкунанда ҳуқуқ ба ҳимояи судӣ аз сӯиқасд ба шаъну шараф ва эътиборро кафолат додааст.

Тибқи моддаи 7 КГ Ҷумҳурии Тоҷикистон шаҳрванд ё ташкилот ҳуқуқ доранд ба воситаи суд рад намудани маълумоти пасткунандаи шаъну шараф ва эътиборашонро талаб кунанд, агар паҳнкунандаи чунин маълумот дурустии онҳоро исбот накунад.

Омӯзиш ва хулосаи таҷрибаи судӣ оид ба парвандаҳо дар бораи рад кардани маълумоти паҳнкардашудае, ки шаъну шараф ва эътиборро паст мекунанд, нишон дод, ки дар таҷрибаи судҳо оид ба баррасӣ кардани парвандаҳои ҷудогонаи навъи мазкур ҳангоми истифодаи меъёрҳои моддӣ ва мурофиавӣ камбудиҳо ҷой доранд.

Аз он ҷумла, ҳангоми муайян кардани масъалаҳои зерин ба хато роҳ дода мешавад: баҳсҳои тобеъи судҳо оид ба ҳимояи шаъну шараф ва эътибор; одамони иштирокчии парвандаҳои гурӯҳи мазкур; усулҳои рад кардани маълумоти пасткунанда; андозаи маблағи товони зиёни маънавӣ (ғайримолумулкӣ); вокуниш ба маълумоти паҳншудаи пасткунанда; ситондани боҷи давлатӣ ва хароҷоти дигари судӣ ва ғайраҳо.

Бо мақсади истифодабарии дурусти қонунгузорӣ Пленуми Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон,

ҚАРОР МЕКУНАД:

1. Суд диққаташро ба он равона созад, ки тибқи мӯҳтавои моддаи 7 КГ Ҷумҳурии Тоҷикистон парвандаҳое тобеъи он мебошанд, ки онҳо аз рӯи аризаҳои даъвогии шаҳрвандон ва ташкилотҳо дар бораи рад кардани маълумоти паҳншуда оғоз шуда, ба андешаи даъвогарон маълумоти мазкур шаъну шараф ва эътиборашонро паст мекунанд. Чунин парвандаҳо, агар ҳатто маълумоти ба таври объективона паҳншуда шаъну шараф ва эътибори шаҳрванд ва ташкилоти аризаи даъвогӣ пешниҳодкардаро паст накунад ҳам, тобеъи суд мебошанд.

Бо ҳамин сабаб ҳангоми баррасӣ намудани чунин парвандаҳо ба судҳо зарур аст, ки паҳн шудани маълумотро ба таври пурра муайян кунанд. Дар бораи раддияе, ки даъвогар талаб намудааст: оё онҳо шаъну шараф ва эътибори шаҳрванд ва ташкилотро паст мекунанд, оё маълумоти мазкур дуруст мебошанд.

2. Дар матбуот чоп кардан, ба воситаи радио, телевизион хабар додан паҳн кардани маълумоти пасткунандаи шаъну шараф ва эътибори шаҳрванд ё ташкилот эътироф карда мешавад. Бо истифодаи дигар воситаҳои ахбори омма – баёнот, дар тавсифномаҳои судӣ, тавсияномаҳо, мактубҳо, суханрониҳои оммавӣ, изҳороти ба шахсони мансабдор нигарондашуда, ё хабарҳои дигар, аз ҷумла дар шакли шифоҳӣ ба чанд нафар одам ё ақаллан як нафар одам низ паҳн кардани маълумот эътироф мешавад. Танҳо ба одаме, ки хабар ба вай тааллуқ дорад, хабар додан паҳн кардани маълумот эътироф намешавад.

3. Маълумоте пасткунанда мебошад, ки шаъну шараф ва эътибори шаҳрванд ё ташкилоти алоҳидаро дар назди афкори ҷамъиятӣ аз назари риояи қонунҳо, принсипҳои ахлоқии ҷамъият (масалан, дар бораи содир намудани амали беинсофона, рафтори ношоиста дар коллективи меҳнатӣ, дар оила; маълумоти пасткунандаи фаъолияти истеҳсолию хоҷагидорӣ, эътибор ва ғайра) паст нишон медиҳанд. Дар баробари он, даъвоҳо оид ба рад кардани маълумоти дуруст, танқиди камбудиҳои кор, рафтор дар маҳалли ҷамъиятӣ, коллектив, ҳаёт асоснок эътироф карда намешаванд.

4. Судяҳо ҳуқуқ надоранд, ки чунин аризаҳои даъвогиро қабул накунанд, суд бошад наметавонад бо ишора ба он, ки масъалаи чоп шудани маълумоти пасткунанда дар маҷлиси коллективи меҳнатӣ муҳокима шудааст ва маълумоти чопшуда дуруст дониста шудааст, истеҳсолоти парвандаро қатъ кунад.

5. Талабот дар бораи рад кардани маълумоте, ки барои аз болои он шикоят кардан қонун тартиби муайянро пешбинӣ намудааст, дар суд баррасӣ карда намешаванд. Аз он ҷумла, маълумоте, ки дар қарорҳо ва ҳалномаҳои судӣ, қарорҳои мақомоти тафтишотӣ, қарорҳои судҳои рафиқона, дигар ҳуҷҷатҳои расмӣ, даъвое, ки ба сабабҳои дар фармон навишташуда оиди аз кор озод кардани шаҳрванд дахл надорад (масалан, дар бораи ислоҳ намудани қайдҳои дар суратмаҷлис навишташудаи суханронии вай) ва ғайра низ дар суд баррасӣ карда намешаванд.

Баҳсҳои вобаста ба баҳо додани асарҳои илмӣ ё ба қарор дар бораи ғайри қобили амал будани корманд, рад кардани сабабҳои дар фармон навишташудаи аз кор озод кардан тибқи тартиби пешбининамудаи моддаи 7 КГ баррасӣ карда намешаванд. Вале, агар баҳо ё қарор бо далелҳое асоснок карда шуда бошад, ки дар байни онҳо маълумоти пасткунандаи шаъну шараф ва эътибори муаллиф, ё корманд мавҷуд бошад, пас вай ҳуқуқ дорад тибқи тартиби муқаррарнамудаи моддаи 7 КГ рад намудани чунин маълумотро талаб кунад. Дар баробари ин худи баҳои асари илмӣ ё мӯҳтавои қарор дар бораи ғайри қобили амал будани кормандро суд баррасӣ намекунад, танҳо масъалаи маълумоте ҳаллу фасл карда мешавад, ки рад намудани онҳо талаб карда шудааст. Агар фармон дар бораи аз кор озод кардан дорои маълумоти пасткунандаи шаъну шараф ва эътибори шаҳрванд бошад ва ҳангоми баррасӣ намудани баҳси меҳнатӣ суд ба дурустии онҳо ишора накарда бошад, пас шахси манфиатдор ҳуқуқ дорад рад кардани чунин маълумотро тибқи моддаи 7 КГ талаб кунад.

(Давоми маводи китобро бо пахш кардани нишонии зерин дар сомонаи мо мутолиа кунед:http://www.taj.nansmit.tj/publish/?

6. Тибқи моддаҳои 25, 26 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 14 декабри соли 1990 «Дар бораи матбуот ва дигар воситаҳои ахбори омма», моддаи 7 КГ, шаҳрванд ё ташкилот ҳуқуқ доранд, ки аз идораи воситаи ахбори омма рад кардани маълумоти чопшудаи бардурӯғи пасткунандаи шаъну шараф ва эътиборро талаб кунанд. Дар ҳолати саркашӣ намудан аз чопи раддия ё ҷавоб ба маълумоти чопшуда ё аз тарафи воситаи ахбори омма вайрон карда шудани мӯҳлати якмоҳа барои чопи чунин мавод пешбинишуда, шаҳрванд ё ташкилоти манфиатдор ҳуқуқ доранд дар тӯли як соли баъд аз рӯзи чоп шудани мавод аз болои идораи воситаи ахбори омма бо даъво ба суд муроҷиат карда, талаб кунанд, ки воситаи ахбор раддия ё ҷавобро чоп кунад.

Дар ҳолати иҷро накардани меъёри мазкур аризаи даъвогӣ бояд рад карда шавад, ё аризаи даъвогии аз тарафи суд қабулшуда баррасӣ карда нашавад (банди 2 моддаи 136, банди 1 моддаи 231 КМГ Ҷумҳурии Тоҷикистон). Агар муайян гардад, ки мӯҳлати муқарраргашта барои пешниҳоди даъво бо сабабҳои узрнок гузаштааст, он гоҳ суд мӯҳлати мазкурро барқарор менамояд.

Тибқи банди 1 моддаи 91 КГ ба талаботи дигар дар бораи рад кардани маълумоти пасткунандаи шаъну шараф ва эътибор мӯҳлати пешниҳод кардани даъво паҳн намегардад.

7. Дар парвандаҳои оид ба шаъну шараф ва эътибор шаҳрванд ва ташкилот ҳамчун тараф баромад мекунанд.

8. Даъвогарон оид ба парвандаҳо шаҳрвандон ва ташкилотҳое буда метавонанд, ки ба андешаашон дар бораи онҳо маълумоти бардурӯғи пасткунанда паҳн карда шудааст. Бо чунин даъво ба суд шахсони манфиатдор (меросхӯрон, хешу ақрабо, ҳаммуаллифон ва ғайраҳо) дар он ҳолат муроҷиат карда метавонанд, ки агар маълумоти пасткунанда нисбат ба шахси фавтида ё бедарак ҳозирнабудаи оилаи онҳо ё хешу ақрабои дигарашон паҳн карда шудааст. Аз номи ноболиғ ё шахсе, ки тибқи тартиботи муқарраргашта ғайри қобили амал эътироф шудааст (волидайн, падархондаҳо, парасторон) васӣ ё прокурор даъво мекунанд.

9. Дар чунин парвандаҳо шаҳрванд ё ташкилоте ҳамчун ҷавобгар баромад мекунанд, ки онҳо тибқи даъвои даъвогар маълумоти пасткунандаи шаъну шараф ва эътибор паҳн кардаанд.

Агар дар таркиби даъво талаб дар бораи рад намудани маълумоти дар матбуот, дигар воситаҳои ахбори омма (хабар дар радио, телевизион ва ғайра) паҳнкарда мавҷуд бошад, пас муаллиф ва мақоми марбутаи воситаи ахбори омма (идораи нашрия, нашриёт ва ғайра) ба ҳайси ҷавобгар баромад мекунанд, ки суд метавонад онҳоро ба рад кардани маълумоти бардурӯғ эътирофшудаи пасткунандаи шаъну шараф ва эътибори даъвогар ӯҳдадор намояд. Ҳангоми чоп кардан ё бо тарзи дигари паҳн кардани чунин маълумот бе нишон додани номи муаллиф (масалан, дар сармақолаи идораи воситаи ахбор, бо имзои мустаор ё номбар нашудани номи муаллиф) дар парванда ҳамчун ҷавобгар мақоми марбутаи воситаи ахбори омма – шахси ҳуқуқӣ баромад мекунад. Бо розигии муаллиф мақоми марбутаи нашрия метавонад номи вайро фош кунад. Дар ин ҳолат дар парванда муаллиф ҳамчун шарики мурофиавӣ ҷалб карда мешавад. Муаллифони маводи чопии ҳолатҳои ба ҳамин монанди ҳамчун шахси сеюми тарафи ҷавобгар ҷалбшуда ғайриқонунӣ мебошад.

Муаллифоне, ки сӯҳбатҳои гуногун, мусоҳибаҳо ва дигар хабарҳоро сабт кардаанд, агар онҳо мӯҳтавои чунин хабарҳоро таҳриф накарда бошанд, ҳамчун ҷавобгар ҷалб карда намешаванд. Онҳоро ҳамчун шоҳид пурсидан мумкин аст. Дар чунин ҳолатҳо ҷавобгар шахсе дониста мешавад, ки маълумоти мазкурро додааст.

Агар маълумоти аз тарафи даъвогар мавриди баҳс қарордодашударо воситаи ахбори омма аз ахбори расмӣ, суханрониҳо дар маҷлисҳо ё суханрониҳои муаллифдори дар мавҷ пахшшуда, ё аз агентиҳои иттилоотӣ гирифта бошад, ки мавриди истифодаи моддаи 103 КМГ Ҷумҳурии Тоҷикистон мегардад, судҳо, дар баробари идораи воситаи ахбор, бояд дар парванда ҳамчун ҷавобгар иштирок кардан мақомот ё шахси сарчашмаи чунин иттилоъро ҷалб кунанд. Дар ин маврид ӯҳдадории исбот кардани дурустии маълумоти паҳншуда ба зиммаи мақомот ва шахси номбаршуда вогузор карда мешавад.

Корхона, муассиса, ташкилоте, ки шахси ҳуқуқӣ нестанд, оид ба ҳимояи шаъну шараф ва эътибор дар суд парванда оғоз карда наметавонанд ё дар даъво ҳамчун ҷавобгар баромад карда наметавонанд. Манфиатҳои онҳоро мақоме намояндагӣ мекунад, ки шахси ҳуқуқӣ буда, онҳо тобеи шахси ҳуқуқӣ мебошанд.

Агар маълумоти бофтаи пасткунанда дар газетаи деворӣ ё бисёртеъдода чоп шуда бошад, он гоҳ дар парванда шахси ҳуқуқӣ — корхона, муассиса, ташкилот, мақомоте, ки газетаи деворӣ ё бисёртеъдода нашрияи он мебошад, муаллифони маводи чопшуда дониста шуда, ҳамчун ҷавобгар ҷалб карда мешаванд. Идораи газетаи бисёртеъдода, агар вай шахси ҳуқуқӣ бошад, дар парванда ҳамчун ҷавобгар ҷалб карда мешавад.

Аз рӯи даъвоҳои оид ба рад намудани маълумоти пасткунанда, ки дар тавсифномаҳои хизматӣ навишта шудаанд, шахсе ҷавобгар дониста мешавад, ки ба он имзо гузоштааст, инчунин корхона, муассиса, ташкилоте, ки аз номи он тавсифнома дода шудааст, ҷавобгар дониста мешаванд.

Шаҳрванд ё ташкилот ҳуқуқ доранд ба суд якбора аз болои якчанд воситаи ахбори омма ва дигар мақомот ва шахсони паҳнкардаи маълумоти пасткунандаи шаъну шараф ва эътибор ва бардурӯғ (моддаи 102 КМГ Ҷумҳурии Тоҷикистон) даъво кунанд.

Агар баъд аз оғоз шудани парванда дар суд маълумоти иловагие паҳн карда шуда бошад, ки он ҳам ба баҳси дар суд баррасишаванда оид ба ҳимояи шаъну шараф ва эътибори шахс ё ташкилот дахл дошта, бо ҳамин сабаб ҳаҷми талабҳои даъвогар васеъ шуда бошад, суд паҳнкунандагони онҳоро ба сифати ҷавобгари парванда ҷалб менамояд. Дурустии маълумоти иловагӣ, агар муаллифони маълумоти ибтидоӣ ва ба таври иловагӣ паҳнкарда ҳамон як шахс ё ташкилот бошанд, дар ҳамон истеҳсолоти судӣ баррасӣ карда мешавад.

Дар ҳолати пешниҳод гаштани талабҳо ба ҷавобгарҳои нав, суд бо назардошти ҳолатҳои мушаххас ва бо нияти зуд ва дуруст баррасӣ намудани парванда, метавонад талабҳои мазкурро дар як истеҳсолот ба ҳам муттаҳид созад (моддаи 135 КМГ).

10. Дар ҳолатҳое, ки агар амалҳои шахси паҳнкардаи маълумоти пасткунандаи шахси дигар бофтаю хаёлӣ буда, дар таркиби онҳо аломатҳои ҷиноятҳои пешбининамудаи қисми 1 моддаҳои 138 ва 139 КҶ Ҷумҳурии Тоҷикистон мавҷуд бошанд, ҷабрдида ҳуқуқ дорад ба суд дар бораи ба ҷавобгарии ҷиноятӣ кашидан ариза пешниҳод кунад ё доир ба ҳимояи шаъну шараф ва эътибор ба тартиби истеҳсолоти судии гражданӣ даъво кунад.

Дар ин ҳолат ҷабрдидаи парвандаи ҷиноятӣ метавонад аз суд хоҳиш кунад, ки ҳукми айбдоркунӣ барорад ва оид ба рад кардани маълумоти паҳнкардаи пасткунандаи шаъну шараф ва эътибор чораҳо андешад (масалан, таъиноти алоҳида барорад, пешниҳод, мактуб ирсол кунад ва ғайра).

Даъвоҳои гражданӣ дар бораи ҳимояи шаъну шараф ва эътибор ва товони зиёни маънавӣ дар парвандаи ҷиноятӣ баррасӣ карда намешаванд.

Суди парвандаи ҷиноятиро баррасикарда метавонад даъвои гражданӣ дар бораи рӯёндани зарари моддиро ҳаллу фасл кунад.

Бо тартиби ҷиноятӣ ҷазо додани шахси гунаҳкор эҳтимоли аз тарафи ҷабрдида ба суд пешниҳод кардани даъво дар бораи рад намудани маълумоти пастзанандаи шаъну шараф ва эътиборро истисно намекунад.

Қарори аз рӯи парвандаи ҷиноятӣ қабулнамудаи суд барои даъво пеш овардан монеа намешавад.

Агар ҳангоми баррасӣ намудани парвандаи гражданӣ дар бораи ҳимояи шаъну шараф ва эътибор суд муқаррар намояд, ки амалҳои ҷавобгари паҳнкардаи маълумот дорои аломатҳои ҷиноятии пешбининамудаи моддаи 138 қисмҳои 2 ва 3 КҶ аст, суд дар баробари қабул кардани карор инчунин ҳуқуқ дорад аз болои ҷавобгар парвандаи ҷиноятӣ оғоз намояд.

11. Ӯҳдадории оид ба исбот кардани дурустии маълумоти паҳншуда ба зиммаи ҷавобгар вогузор карда мешавад. Даъвогар ӯҳдадор аст танҳо факти аз тарафи шахсе, ки аз болояш даъво кардааст, паҳн кардани маълумоти пастзанандаи вайро исбот намояд. Дар ҳамин ҳолат вай ҳуқуқ дорад барои исбот намудани бардурӯғии маълумоти пасткунандаи шаъну шараф ва эътибораш далелҳо пешниҳод кунад. Агар далелҳои дар парванда мавҷудбуда пурра набошанд, суд ҳуқуқ дорад ба тарафҳо пешниҳод намояд, ки далелҳои иловагӣ пешниҳод кунанд ё далелҳоро бо ташаббуси худаш талаб карда гирад (қисми 1 моддаи 15 КМГ).

12. Агар маълумоти пасткунандаи даъвогарро суд дуруст эътироф кунад, инчунин агар маълумоти паҳншуда пасткунанда набошанд, он гоҳ талаби рад кардани онҳо қонеъ гардонда намешавад.

Маълумоти паҳншудаи пасткунандаи шаъну шараф ва эътиборро суд дуруст эътироф карда наметавонад, агар минбаъд барои тасдиқи бардурӯғии маълумот далелҳои боэътимод пешниҳод гарданд.

Талаби шаҳрванд ё ташкилот дар бораи рад намудани маълумоти пасткунандаи шаъну шараф ва эътибор қонеъ гардонда намешавад, агар паҳнкунандаи хабар дурустии маълумотро исбот карда тавонад.

13. Дар ҳолати қонеъ гардондани даъво суд ӯҳдадор аст, ки дар қисми хулосагии қарор усули рад кардани маълумоти пасткунандаи бардурӯғ эътирофшударо нишон диҳад (хабар дар рӯзнома, радио, иваз кардани ҳуҷҷати дорои маълумоти пастзананда ва ғайра), дар ҳолати ба миён омадани зарурат – матни чунин раддияро навишта, мӯҳлати чопи онро, ки бояд дар тӯли он иҷро шавад, муқаррар мекунад.

Тибқи мӯҳтавои қонун, суд ҳангоми муайян кардани тартиби раддияи маълумоти пасткунанда имкониятҳои васеъ дорад. Вай метавонад, масалан, ҷавогарро, ки дар матбуот маълумоти бардурӯғи пасткунанда паҳн намудааст, ӯҳдадор созад, агар чунин маълумот дар таркиби ҳуҷҷат мавҷуд бошад (масалан, дар тавсифномаи хизматӣ), ки корхона, муассиса, ташкилот додааст, ба маъмурияти онҳо супориш диҳад, ки ҳуҷҷатро иваз кунанд, шахси паҳнкардаи маълумоти бардурӯғро ӯҳдадор кунад, ки дар маҳалле, ки маълумоти пасткунандаи даъвогар хабар дода шудааст, ба таври оммавӣ узр пурсад ва ғайра.

14. Дар ҳолатҳое, ки ҳамроҳи даъво дар бораи ҳимояи шаъну шараф ва эътибор даъвогар дар бораи рӯёндани товони зиёни моддии дар натиҷаи паҳн кардани маълумоти пасткунанда ба вай расида талаб пеш гузошта бошад, суд талаби вайро тибқи моддаи 440 КГ ҳаллу фасл менамояд. Ба талаб дар бораи рӯёндани товони зарари моддӣ мӯҳлати даъво пеш овардан, ки тибқи моддаи 78 КГ пешбинӣ шудааст, паҳн мегардад.

15. Суд ҳуқуқ дорад инчунин талаби шаҳрванд дар бораи рӯёндани зиёни маънавии (ғайримолумулкии) дар натиҷаи аз тарафи воситаи ахбори омма паҳн кардани маълумоти бардурӯғ, пасткунандаи шаъну шараф ва эътибори вай расида, ё дигар зарари ғайримолумулкиро баррасӣ намояд. Андозаи товони зиёни маънавӣ (ғайримолумулкӣ) ҳангоми баровардани қарор дар намуди пулӣ, вобаста ба характер ва мӯҳтавои маводи чопии пасткунандаи шаъну шараф ва эътибори шахси мазкур, эътибори вай, дараҷаи гуноҳи воситаи ахбори омма ё шахси мушаххаси чопкардаи маълумоти нодуруст ва аз муйян кардани дигар ҳолатҳои боэътимоди ба маводи чопӣ алоқаманд муқаррар карда мешавад.

16. Ҷавобгарии молумулкӣ барои паҳн кардани маълумоти пасткунандаи шаъну шараф ва эътибори шаҳрванд ё ташкилотро дар назди ҷабрдида муаллиф ва моқомоти воситаи ахбори омма бо тартиби баробар ба зимма мегиранд, зеро зарар дар натиҷаи амали якҷояи онҳо расонда шудааст (моддаи 450 КГ).

Муҳаррир — мақомоти воситаи ахбори омма тарафи парванда дар бораи ҳимояи шаъну шараф ва эътибор нест ва бо ҳамин сабаб наметавонад дар назди даъвогар оид ба чунин парванда ҷавобгарии молумулкӣ дошта бошад.

Дар ҳолати мавҷуд будани шартҳои пешбининамудаи қонун муҳаррир ҳамчун коркуни мақоми воситаи ахбори умум, вай метавонад барои зарари моддии ҳангоми иҷрои вазифаҳои хизматиаш расондааш дар назди ҳамон ташкилоте ҷавобгар бошад, ки дар он кор мекунад.

17. Дар он ҳолатҳое, ки талаб дар бораи ҳимояи шаъну шараф ва эътибор, рӯёндани товони моддӣ ва маънавӣ дар як ариза навишта шуда бошанд, он гоҳ дар асоси талаботи умумӣ даъвогар боҷи давлатиро барои ҳар як талабаш алоҳида пардохт мекунад.

18. Аз шаҳрванд ё ташкилоти ба суд бо талаби беасос дар бораи рад кардани маълумоти паҳншуда муроҷиаткарда, ба фоидаи тарафи дигар хароҷоти дар суд вобаста ба парванда кардааш рӯёнда дода мешавад.

19. Дар ҳолати қонеъ гардондани даъвои якбора аз болои якчанд ҷавобгар пешниҳодшуда (идораи нашрия ва муаллиф ва ғайра), суд дар асоси моддаи 73 КМГ хароҷоти вобаста ба парвандаи судиро аз ҳар як ҷавобгар ба таври баробар мерӯёнад (аз он ҷумла маблағи баргардондани боҷи давлатӣ барои қонеъ гардондани даъво дар бораи ҳимояи шаъну шараф ва эътибор ва ғайраро).

20. Барои иҷро кардани қарори суд варақаи иҷро дода мешавад.

Қарори суд бояд ба таври зарурӣ дар мӯҳлати муқарраргашта иҷро карда шавад.

Мутобиқи моддаи 7 КГ мавод ё хабари дигарро (дар радио, телевизион ва ғайра) дар бораи қарори суд, ки маълумоти паҳншудаи пасткунандаи шаъну шараф ва эътиборро бардурӯғ эътироф намудааст, ҳамон воситаи ахбори оммае ба табъ мерасонад, ки ба воситаи он маълумот паҳн карда шудааст.

21. Дар ҳолати иҷро накардан ё ба таври нокифоя дар мӯҳлати муқарраргашта иҷро кардани қарор дар бораи рад кардани маълумоти пасткунандаи шаъну шараф ва эътибори даъвогар, суд бо ташаббуси худ ё дар асоси аризаи шахси манфиатдор ҳуқуқ дорад мутобиқи моддаи 426 КМГ ба вайронкунанда ҷарима муқаррар намояд, ки он ба фоидаи давлат рӯёнда мешавад. Ҷарима ба андозаи то 200 рубл муқаррар гашта, мӯҳлати нави иҷрои қарор таъин карда мешавад. Дар ҳолати дубора иҷро накардани қарор ҷавогарро дубора ҷарима мекунанд. Маблағи умумии ҷаримаҳо ҳангоми такроран ва вайронкуниҳои минбаъда набояд аз 1000 рубл зиёд шавад.

Пардохти ҷарима вайронкунандаро аз ӯҳдадории иҷро кардани қарор дар бораи рад намудани маълумоти паҳнкардаи пасткунандаи даъвогар озод намекунад.

22. Бо мақсади бартараф намудан ва пешгирӣ кардани фактҳои паст задани шаъну шараф ва эътибори шаҳрванд ва ташкилотҳо ба судҳо зарур аст, ки масъалаи баровардани таъиноти алоҳида нисбат ба шахсҳои ташкилотҳои паҳнкардаи маълумоти пасткунандаи бардурӯғро баррасӣ намоянд.

МУРОҶИАТНОМАИ
иштирокунандагони «мизи мудаввар» дар мавзӯи «ВАО ва масъалаҳои ҳифзи шаъну шараф ва эътибори корӣ» ба Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Мо, журналистон ва ҳуқуқшиносони масоили воситаҳои ахбори омма, иштироккунандагони «мизи мудаввар» дар мавзӯи «ВАО ва масъалаҳои ҳифзи шаъну шараф ва эътибори корӣ» бо мақсади дар мамлакат пойдор гаштани принсипҳои демократия ва волоияти қонун ба Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон муроҷиат менамоем:

Таҷрибаи даҳ соли охир нишон медиҳад, ки нисбати рўзноманигорон ва воситаҳои ахбори омма ва намояндагони онҳо бо даъво дар хусуси ҳимояи шаъну шараф, эътибори корӣ ва рӯёнидани зарари маънавӣ муроҷиат кардан ба як «анъана»-и ғайрирасмӣ мубаддал гардидааст. Махсусан дар солҳои охир пешниҳод намудани аризаҳои даъвогӣ нисбати воситаҳои ахбори омма ва намояндагони он оиди рӯёнидани аз садҳо ҳазор сомонӣ то миллион сомонӣ зиёд шуда истодаанд. Мутаасифона, қонунгузории амалкунандаи Тоҷикистон дар масъалаи тартиби пешниҳоди даъво оиди ҳимояи шаъну шараф ва эътибори корӣ, андозаи боҷи давлатӣ ҳангоми пешниҳоди чунин даъво, андозаи даъво муқаррароти аниқ пешбинӣ накардааст. Ҳангоми муайян кардани андозаи ҷуброни зарар бояд талаботи оқилона ва одилона, ҳамчунин вазъи молиявии чавобгар ба эътибор гирифта шавад.

Ба хотири риояи принсипи озодии сухан ва устувории суботи ҷамъиятӣ дар мамлакат мақомоти судиро зарур аст, ки ҳангоми баррасӣ намудани парвандаҳо оид ба ҳифзи шаъну шараф ва эътибори корӣ нисбати журналистон ва ВАО адолати судиро дар мадди аввал қарор дода, ба муфлис гаштани воситаҳои ахбор ва минбаъд баста шудани онҳо роҳ надиҳанд.

Бар замми ин, то имрўз аз тарафи Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон таҷрибаи баррасии парвандаҳо оид ба ҳимояи шаъну шараф ва эътибори корӣ мавриди омўзиш ва таҳлил қарор дода нашуда, таҷрибаи судӣ ҷамъбаст карда нашудааст. Муқаррароти

Қарори Пленуми Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи аз тарафи судҳо татбиқ намудани қонунгузорӣ оиди ҳимояи шаъну шараф, эътибори кории шаҳрвандон ва ташкилотҳо» аз таърихи 4 июни соли 1992 аллакай кўҳна шуда, мухолифи Кодекси гражданӣ ва дигар санадхои меъёрии ҳуқуқӣ мебошад. Зарур аст, ки бо дарназардошти шароити имрӯза Қарори Пленуми Суди Олии ҶТ аз нав таҳия карда шавад. Қабули чунин қарор ба судҳо имкон медиҳад, ки дар таҷрибаи баррасии парвандаҳо меъёрҳои ҳуқуқиро дуруст татбиқ намоянд.

8 июли соли 2011, ш. Душанбе

ТАВСИЯҲОИ
иштирокунандагони «мизи мудаввар» дар мавзӯи «ВАО ва масъалаҳои ҳифзи шаъну шараф ва эътибори корӣ»

Журналистон ва ҳуқуқшиносони масоили воситаҳои ахбори омма дар натиҷаи дар «мизи мудаввар» баррасӣ намудани мавзӯи «ВАО ва масъалаҳои ҳифзи шаъну шараф ва эътибори корӣ» ба хулосае расиданд, ки афзоиш ёфтани қабули қарорҳои судӣ оид ба масъалаи мазкур боиси маҳдуд гаштани озодии ВАО мегарданд. Бо мақсади дар мамлакат пойдор гаштани принсипҳои демократия ва волоияти қонун дар ҷомеа онҳо тавсияҳои зеринро таҳия намуданд:

Ба Парламон ва Ҳукумати ҶТ:

— ба қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар робита ба масъалаи ҳимояи шаъну шараф ва эътибори корӣ мутобиқи меъёрҳои байналмилалӣ тағйироту иловаҳо ворид карда шавад;

— бо роҳи баррасӣ намудани парвандаҳои марбути диффаматсия дар чорчӯбаи истеҳсолоти судии гражданӣ, масоили тӯҳмат ва таҳқир ҷиноят ҳисоб карда нашаванд;

— дар қонунгузорӣ дар бораи ВАО ва Кодекси граждании (КГ) ҶТ меъёрҳоеро пешбинӣ намудан зарур аст, ки тибқи онҳо мақомоти ҳокимияти давлатӣ ва намояндагони онҳо дар парвандаҳои оид ба ҳимояи шаъну шараф ва эътибори корӣ ҳамчун даъвогар танҳо ҳуқуқи талаб намудани раддия дар бораи иттилои носаҳеҳ дошта, вале ҷуброни зарари моддиро талаб накунанд;

— қонунгузории танзимкунандаи фаъолияти воситаҳои ахбори омма бо роҳи тасҳеҳи Қонуни нави матбуот ва дигар воситаҳои ахбори омма мукаммал гардонда шавад.

Ба мақомоти судӣ ва ҳифзи ҳуқуқ:

— ҳангоми баррасии парвандаҳо оиди ҳимояи шаъну шараф ва эътибори корӣ нисбати рўзноманигорон ва идораи воситаи ахбори омма муқаррароти Конститутсияи ҶТ (моддаи 30) оид ба озодии сухан ба асос гирифта шавад;

— меъёрҳои санадҳои байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намуда, ба тасвиб расонидааст, минҷумла, моддаи 19 Паймони байналмилалӣ дар бораи ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва сиёсӣ ва моддаи 19 Эъломияи умумии ҳуқуқи башар, дар миқёси минтақавӣ Конвенсияи ИДМ «Оид ба ҳуқуқ ва озодиҳои асосии инсон», татбиқ карда шаванд;

— масъалаи аз тарафи судҳо татбиқ намудани ҷуброни зиёни маънавӣ мутобиқи талаботи қонун анҷом дода шавад, зеро рӯёндани зиёни маънавӣ аз ҳисоби воситаи ахбори омма озодии суханро маҳдуд сохта, дар натиҷа боиси қатъ гаштани фаъолияти ВАО мегардад;

— бо мақсади пешгирӣ намудани мӯҳлати тӯлонии баҳсҳои судӣ, пеш аз ба истеҳсолоти судӣ қабул кардани аризаи даъвогӣ оиди ҳимояи шаъну шараф ва эътибори корӣ, тибқи банди 4 модди 174 Кодекси гражданӣ, нашр шудан ё нашудани ҷавоб ё раддияи даъвогар муқаррар карда шавад;

— Қарори Пленуми Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи таҷрибаи аз тарафи судҳо татбиқ намудани қонунгузорӣ оиди ҳимояи шаъну шараф, эътибори кории шаҳрвандон ва ташкилотҳо» аз таърихи 4 июни соли 1992 бо назардошти татбиқи меъёрҳои байналмилалӣ ва тағйир ёфтани қонунгузории миллӣ ва таҷрибаи судии баррасии парвандаҳо бо чунин даъвоҳо, дар таҳрири нав қабул карда шавад;

— курсҳои тайёр кардани судяҳои тахассуси баррасӣ кардани баҳсҳои иттилоотӣ ва парвандаҳо нисбати журналистон ва ВАО таъсис дода шаванд.

Ба ВАО, журналистон ва созмонҳои воситаҳои ахбори омма:

— барои журналистон оид ба амиқ омӯхтани меъёрҳои байналмилалии қонунгузории ҳифзи шаъну шараф ва эътибори корӣ барномаҳои таълимӣ татбиқ намоянд;

— риояи ҳатмии ҳуқуқ ва озодиҳои шаҳрвандонро дар ҷараёни фаъолияти иттилоотонии худ таъмин намоянд.

ш. Душанбе, 8 июли соли 2011

Замимаҳо
КОДЕКСИ ҶИНОЯТИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН
(Иқтибосҳо)

Моддаи 135. Тўҳмат

1) Тўҳмат, яъне дидаю дониста паҳн кардани тафсилоти бардурўғ, ки обрўю эътибори шахси дигарро паст мезанад ё ба номи некаш нанг меорад,-

бо корҳои ҳатмӣ ба мўҳлати аз яксаду бист то яксаду ҳаштод соат ё бо ҷарима ба андозаи то панҷсад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё бо корҳои ислоҳӣ ба мўҳлати то ду сол ҷазо дода мешавад.

2) Тўҳмате, ки дар баромадҳои оммавӣ, асарҳои ба таври оммавӣ намоишдодашуда, дар воситаҳои ахбори омма ё дар шабакаи интернет инъикос ёфтааст,-

бо корҳои ҳатми ба мўҳлати аз яксаду ҳаштод то дусаду чил соат ё бо ҷарима ба андозаи аз панҷсад то як ҳазор нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё бо маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати то ду сол ҷазо дода мешавад.

3) Тўҳмате, ки бо гунаҳгор донистани шахс дар содир намудани ҷинояти вазнин ё ҷинояти махсусан вазнин, алоқаманд аст, —

бо маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати аз се то панҷ сол ҷазо дода мешавад.

Моддаи 136. Таҳқир

1) Таҳқир, яъне беадабона, бо алфози қабеҳ паст задани обрў ва эътибори шахси дигар;

бо корҳои ҳатмӣ ба мўҳлати аз шаст то яксаду бист соат ё бо ҷарима ба андозаи то дусад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё корҳои ислоҳӣ ба мўҳлати то як сол ҷазо дода мешавад.

2) Таҳқире, ки:

а) дар баромадҳои оммавӣ, асарҳои ба таври оммавӣ намоишдодашуда дар воситаҳои ахбори омма ё дар шабакаи интернет инъикос ёфтааст;

б) вобаста бо иҷрои қарзи ҷамъиятӣ аз ҷониби ҷабрдида, —

бо корҳои ҳатмӣ ба мўҳлати аз яксаду бист то яксаду ҳаштод соат ё бо ҷарима ба андозаи аз дусад то панҷсад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё корҳои ислоҳӣ ба мўҳлати то ду сол ҷазо дода мешавад.

Моддаи 137. Таҳқири оммавии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ё тўҳмат кардан ба ў

1) Таҳқири оммавии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ё тўҳмат кардан ба ў,

бо ҷарима ба андозаи аз сад то панҷсад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё ба корҳои ислоҳӣ ба мўҳлати то як сол ҷазо дода мешавад.

2) Ҳамин кирдор бо истифодаи матбуот дар воситаҳои ахбори омма ё дар шабакаи интернет содир шуда бошад, —

бо корҳои ислоҳӣ ба мўҳлати то ду сол ё бо маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати аз ду то панҷ сол ҷазо дода мешавад.

Моддаи 144. Ғайриқонунӣ ҷамъ ва паҳн кардани маълумот оид ба ҳаёти шахсӣ

1) Ғайриқонунӣ ҷамъ кардан ё паҳн намудани маълумот оид ба ҳаёти шахсӣ, ки сирри шахсӣ ё оилавии шахси дигарро дар бар мегирад бидуни иҷозати ў, ё паҳн кардани чунин маълумот дар баромадҳои оммавӣ, асар дар воситаҳои ахбори омма ё дар шабакаи интернет, агар чунин кирдор бо ғарази шахсӣ ё ҳавасмандии шахсӣ анҷом дода шуда, ба ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии шаҳрванд зарар расонда бошад, —

бо корҳои ҳатмӣ ба мўҳлати аз яксаду бист то яксаду ҳаштод соат ё бо ҷарима ба андозаи аз дусад то панҷсад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё бо корҳои ислоҳӣ ба мўҳлати то як сол ҷазо дода мешавад.

2) Ҳамин кирдор, ки аз ҷониби шахс бо истифодаи мақоми хизматиаш анҷом дода шудаааст, —

бо ҷарима ба андозаи аз панҷсад то ҳаштсад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё бо корҳои ислоҳӣ ба мўҳлати то ду сол ё бо маҳрум сохтан аз ҳуқуқи ишғоли мансабҳои муайян ё машғул шудан бо фаъолияти муайян ба мўҳлати то панҷ сол ҷазо дода мешавад.

Моддаи 145. Ошкор намудани сирри тиббӣ

1) Ошкор намудани таҳсилот оид ба беморӣ ё дигар натиҷаҳои таҳқиқи тиббии бемор аз ҷониби корманди соҳаи тиб, дорусозӣ ё дигар корманд бидуни зарурати касбӣ ё хизматӣ,-

бо ҷарима ба андозаи аз дусад то паҷсад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё маҳрум кардан аз ҳуқуқи ишғоли мансабҳои муайян ё машғул шудан бо фаъолияти муайян ба мўҳлати то ду сол ҷазо дода мешавад.

2) Ҳамин кирдор, ки дар фош кардани таҳсилот оид ба гирифтории шахс ба бемории инфекцияи ВИЧ ифода меёбад,-

бо маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати то ду сол бо маҳрум кардан аз ҳуқуқи ишғоли мансабҳои муайян ё машғул шудан бо фаъолияти муайян ба ҳамин мўҳлат ҷазо дода мешавад.

3) Кирдорҳои пешбининамудаи қисми якум ё дуюми ҳамин модда, агар онҳо боиси оқибатҳои вазнин шуда бошанд,-

бо маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати аз ду то панҷ сол бо маҳрум кардан аз ҳуқуқи ишғоли мансабҳои муайян ё машғул шудан бо фаъолияти муайян ба ҳамин мўҳлат ҷазо дода мешаванд.

Моддаи 146. Вайрон кардани маҳрамияти мукотиба сўҳбатҳои телефонӣ, муросилот ва мухобирот телеграфӣ ё дигар мухобирот 

1) Вайрон кардани маҳрамияти мукотиба, сўҳбатҳои телефонӣ, муросилот ва мухобироти телеграфӣ ё дигар мухобироти шаҳрвандон,-

бо корҳои ҳатмӣ ба мўҳлати аз сад то яксаду шаст соат ё бо ҷарима ба андозаи то дусад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё бо корҳои ислоҳӣ ба мўҳлати то як сол ҷазо дода мешавад.

2) Ҳамин кирдор, ки аз ҷониби шахс бо истифодаи мақоми хизматиаш ё воситаҳои махсуси техникӣ, ки барои ниҳонӣ ба даст овардани таҳсилот пешбинӣ гардидаанд, содир шуда бошад,-

бо ҷарима ба андозаи аз дусад то панҷсад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё маҳрум намудан аз ҳуқуқҳои ишғоли мансабҳои муайян ё машғул шудан бо фаъолияти муайян ба мўҳлати аз ду то панҷ сол ҷазо дода мешавад.

3) Ғайриқонунӣ истеҳсол кардан, ба соҳибияти каси дигар додан ё соҳиб шудан бо мақсади ба соҳибияти каси дигар додани воситаҳои махсуси техникӣ, ки барои ниҳонӣ ба даст овардани таҳсилот пешбинӣ шудаанд,-

бо ҷарима ба андозаи аз панҷсад то ҳаштсад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё маҳру кардан аз ҳуқуқи ишғоли мансабҳои муайян ё машғул шудан ба фаъолияти муайян ба мўҳлати аз панҷ то даҳ сол ё маҳдуд кардани озодӣ ба мўҳлати то панҷ сол ҷазо дода мешавад.

Моддаи 147. Вайрон намудани дахлнопазирии манзил

1) Ғайриқонунӣ ба даромадан бар хилофи хоҳиши шахсӣ дар он истиқоматкунанда манзил ё касеро аз манзилаш маҳрум кардан, —

бо ҷарима ба андозаи аз як ҳазор то ду ҳазор нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати то ду сол ҷазо дода мешавад.

2) Ҳамин кирдор, агар:

а) бо истифодаи зўроварӣ ё таҳдиди истифодаи он;

б) бо истифодаи мақоми хизматӣ;

в) бо ғайриқонунӣ васл намудани воситаҳои гўшандозӣ ё дигар воситаҳои махсус дар манзили истиқоматӣ содир шудааст,-

бо маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати аз ду то панҷ сол бо маҳрум кардан аз ҳуқуқи ишғоли мансабҳои муайян ё машғул шудан бо фаъолияти муайян ба мўҳлати то панҷ сол ё бидуни он ҷазо дода мешавад.

Эзоҳ: Дар зери мафҳуми манзил дар ҳамин ва дигар моддаҳои ҳамин Кодекс хонаи истиқоматии фардӣ бо биноҳои истиқоматӣ ва ғайриистиқоматии ба он дохилшаванда, бинои истиқоматӣ новобаста аз шакли моликият ба фонди манзил дохилшаванда, ки барои истиқомати доимӣ ё муваққатӣ мувофиқ аст, ҳамчунин дигар бино ё сохтмони ба фонди манзил дохилшаванда, вале барои истиқомати муваққатӣ таъин гардидааст, фаҳмида мешавад.

Моддаи 148. Радди додани маълумот ба шаҳрванд

Аз ҷониби шахси мансабдор радди ғайриқонунӣ ба шаҳрванд додани санад ё ҳуҷҷатҳое, ки бевосита ба ҳуқуқ ва озодиҳои ў дахл доранд ва мутобиқи тартиби муқарраршуда ҷамъоварӣ гардидаанд, инчунин додани таҳсилоти нопурра ё қасдан додани чунин маълумоти барғалат нопурра, агар он ба ҳуқуқ ва манфиатҳои ҳамин шаҳрванд зарар расонида бошад, —

бо ҷарима ба андозаи аз сесад то панҷсад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё маҳрум кардан аз ҳуқуқи ишғоли мансабҳои муайян ё машғул шудан бо фаъолияти муайян ба мўҳлати аз се то панҷ сол ҷазо дода мешавад.

Моддаи 156. Вайрон кардани ҳуқуқҳои муаллифӣ, ҳуқуқи муҷовир ва ҳуқуқи дорандагони патент

1) Бо номи худ интишор кардани асари илмӣ, адабӣ, мусиқӣ ё бадеии шахси дигар, инчунин барномаи шахси дигар барои мошинҳои электронии ҳисоббарор (МЭҲ) ё маҳзани таҳсилот ё тарзи дигари азхудсозии муаллифӣ ба чунин асар, азхудкунии муаллифии ихтироот,ҳамчунин маҷбур намудан ба ҳаммуалифӣ,-

бо ҷарима ба андозаи аз дусад то панҷсад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё корҳои ислоҳоти меҳнатӣ ба мўҳлати то ду сол ҷазо дода мешавад.

2) Ғайриқонунӣ истифода бурдани объектҳои ҳуқуқи муаллифӣ ё ҳуқуқҳои муҷовир, инчунин ғайриқонунӣ истифода бурдани ихтироот, модели фоидаовар ё намунаҳои истеҳсолоти саноатӣ, барномаҳо барои мошинҳои электронии ҳисоббарор (МЭҲ) ё маҳзани таҳсилот, бидуни розигии муаллиф ё изҳоркунанда фош намудани моҳияти ихтироот, модели фоидаовар ё намунаи истеҳсолоти саноатӣ то нашри расмии таҳсилот дар бораи онҳо, агар ин кирдор дидаю дониста ё аз беэҳтиётӣ ба миқдори калон зарар расонида бошад,-

бо ҷарима ба андозаи аз панҷсад то як ҳазор нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё маҳдуд кардани озодӣ ба мўҳлати то се сол ё маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати то ду сол ҷазо дода мешавад.

3) Кирдори пешбининамудаи қисми якум ё дуюми ҳамин модда, ки аз ҷониби гурўҳи шахсон бо маслиҳати пешакӣ анҷом дода шудааст, —

бо ҷарима ба андозаи аз як ҳазор то як ҳазору панҷсад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати аз ду то панҷ сол ҷазо дода мешавад.

Эзоҳ: Таҳти мафҳуми зарар ба миқдори калон зараре фаҳмида мешавад, ки агар он аз андозаи нишондиҳанда барои ҳисобҳо як ҳазор маротиба зиёд бошад.

Моддаи 162. Монеъ шудан ба фаъолияти қонунии касбии журналистон

1) Дар ҳар шакле, ки набошад монеъ шудан ба фаъолияти қонунии касбии журналист, ҳамчунин маҷбур намудани ў барои паҳн кардан ё рад намудани пахши иттилоот, ки бо таҳдиди зўроварӣ, нобуд сохтан ё вайрон кардани молу мулк, паҳн кардани дурўғи бофтае ё фош намудани дигар таҳсилоте, ки ҷабрдида меҳоҳад онҳоро ниҳон дорад, алоқаманд аст, ҳамчунин бо роҳи таҳдиди поймол намудани ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии журналист,-

бо ҷарима ба андозаи аз панҷсад то ҳаштсад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё бо корҳои ислоҳӣ ба мўҳлати то ду сол ҷазо дода мешавад.

2) Ҳамин кирдор, агар:
а) бо зўроварӣ;
б) несту нобуд ё вайрон кардани молу мулк;
в) бо истифодаи мақоми хизматӣ содир шуда бошад,-

бо маҳдуд кардани озодӣ ба мўҳлати то се сол ё маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати то панҷ сол бо маҳрум кардан аз ҳуқуқи ишғоли мансабҳои муайян ё машғул шудан бо фаъолияти муайян ба мўҳлати то се сол ё бидуни он ҷазо дода мешавад.

Моддаи 241. Ғайриқонунӣ тайёр ва паҳн кардани мавод ё предметҳои порнографӣ

Тайёр кардан, паҳн кардан ё рекламаи ғайриқонунии мавод ё предметҳои порнографӣ, ҳамчунин фурўши ғайриқонунии маводи интишорӣ, кино ё сабти видео, акс ё дигар чизҳои дорои хусусияти порнографӣ,-

бо ҷарима ба андозаи аз панҷсад то ҳаштсад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати то ду сол ҷазо дода мешавад .

Моддаи 307. Даъвати оммавӣ барои бо роҳи зўроварӣ тағйир додани сохти конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон

1) Даъватҳои оммавӣ ҷиҳати бо роҳи зўроварӣ ғасб кардани ҳокимияти давлатӣ ё бо зўроварӣ нигоҳ доштани он ё бо роҳи зўроварӣ тағйир додани сохти конститутсионӣ ё бо роҳи зўроварӣ вайрон кардани тамомияти арзии Ҷумҳурии Тоҷикистон, —

бо маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати аз се то ҳашт сол бо мусодираи молу мулк ё бидуни он ҷазо дода мешавад.

2. Ҳамин кирдор, агар:

а) такроран;
б) аз ҷониби гурўҳи муташаккил;
в) бо истифодаи мақоми хизматӣ;
г) бо истифодаи воситаҳои ахбори омма ё дар шабакаи интернет;
д) дар ҳолати рецидиви махсусан хавфнок содир шуда бошад, —

бо маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати аз ҳашт то понздаҳ сол бо маҳрум кардан аз ҳуқуқи ишғоли мансабҳои муайян ё машғул шудан бо фаъолияти муайян ба мўҳлати то панҷ сол ё бидуни он ҷазо дода мешавад.

3. Кирдорҳои пешбининамудаи қисмҳои якум ё дуюми ҳамин модда, агар мутобиқи супориши ташкилотҳои нияти душманона дошта ё намояндагони давлатҳои хориҷӣ содир шуда бошад, —

бо маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати аз понздаҳ то бист сол бо мусодираи молу мулк бо маҳрум кардан аз ҳуқуқи ишғоли мансабҳои муайян ё машғул шудан бо фаъолияти муайян ба мўҳлати аз се то панҷ сол ҷазо дода мешавад.

Моддаи 311. Ифшои сирри давлатӣ 

1. Ифшои маълумоти дорои сирри давлатӣ аз ҷониби шахсе, ки ин маълумот ба ў бовар карда шудааст ё вобаста ба хизмат ё кор ба ў маълум гардидааст, агар ин маълумот дастраси дигар шахсон шуда, дар ин кирдори ў нишонаҳои хиёнат ба давлат мавҷуд набошад, —

бо маҳдуд кардани озодӣ ба мўҳлати то се сол ё маҳрум кардан аз озодӣ ба мўҳлати то се сол бо маҳрум кардан аз ҳуқуқи ишғоли мансабҳои муайян ё машғул шудан бо фаъолияти муайян ба мўҳлати то се сол ҷазо дода мешавад.

2. Ҳамин кирдор, ки аз беэҳтиётӣ боиси оқибатҳои вазнин гардида бошад, — (қҷт аз 17.05.04 №35)

бо маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати аз панҷ то даҳ сол бо маҳрум кардан аз ҳуқуқи ишғоли мансабҳои муайян ё машғул шудан бо фаъолияти муайян ба мўҳлати то панҷ сол ҷазо дода мешавад.

Моддаи 396. Даъвати оммавӣ барои сар кардани ҷанги таҷовузкорона

1. Даъвати оммавӣ барои сар кардани ҷанги таҷовузкорона,-

бо ҷарима ба андозаи аз панҷсад то як ҳазор нишондиҳанда барои ҳисобҳо ё маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати аз ду то панҷ сол ҷазо дода мешавад.

2. Ҳамин кирдор, ки бо истифода аз воситаҳои ахбори омма ё дар шабакаи интернет ё аз ҷониби шахсони ишғолкунандаи мансабҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон содир шудааст, —

бо маҳрум сохтан аз озодӣ ба мўҳлати аз панҷ то даҳ сол бо маҳрум кардан аз ҳуқуқи ишғоли мансабҳои муайян ё машғул шудан бо фаъолияти муайян ба мўҳлати то панҷ сол ҷазо дода мешавад.
Эзоҳ: Рўйхати шахсоне, ки мансабҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ишғол мекунанд, бо қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мешавад.

КОДЕКСИ ГРАЖДАНИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН
30 июни соли 1999 (Иқтибосҳо)

Моддаи 170. Неъматҳои ғайримоддӣ

1. Ҳаёт ва саломатӣ, эътибори шахсӣ, шаъну шараф, масунияти шахсӣ, номусу номи нек, эътибори корӣ, дахлнопазирии ҳаёти шахсӣ, сирри шахсӣ ва оилавӣ, ҳуқуқи ҷойивазкунӣ ва интихоби озоди истиқомату маҳалли зист, ҳуқуқи доштани номдорӣ, ҳуқуқи муаллифӣ, дигар ҳуқуқҳои шахсии ғайримоддӣ ва неъматҳои дигари ғайримоддӣ, ки ба шаҳрванд аз рӯзи таваллуд ё бо ҳукми қонун тааллуқ доранд, бегона карда ё ба тариқи дигар гузашт карда намешаванд. Дар ҳолатҳо ва мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи қонун ҳуқуқи шахсии ғайримолу мулкӣ ва неъматҳои дигари ғайримоддии шахси фавтидаро шахси дигар, аз ҷумла ворисони соҳибҳуқуқ татбиқ ва ҳифз карда метавонанд.

2. Неъматҳои ғайримоддӣ мутобиқи ҳамин Кодекс ва қонунҳои дигар дар ҳолатҳо ва бо тартиби пешбининамудаи онҳо, инчунин дар ҳолатҳо ва ба он андозае муҳофизат карда мешаванд, ки истифодаи усулҳои муҳофизати ҳуқуқи гражданӣ (моддаи 12) аз моҳияти ҳуқуқи ғайримоддии вайронгардида ва хусусияти оқибатҳои ин вайронкуӣ бармеояд.

Моддаи 171. Ҷуброни зиёни маънавӣ

Агар ба шаҳрванд дар натиҷаи амалҳои вайронкунандаи ҳуқуқи шахсии ғайримоддии ӯ ё ба неъматҳои дигари ғайримоддии шаҳрванд таҳдидкунанда зиёни маънавӣ (азобу шиканҷаи ҷисмонӣ ё рӯҳӣ) расонида шуда бошад, инчунин дар ҳолатҳои дигари пешбининамудаи қонун суд метавонад шахси ҳуқуқвайронкардаро вазифадор созад, ки ин зиёнро ҷуброн намояд.

Ҳангоми муайян намудани андозаи ҷуброни зиёни маънавӣ суд дараҷаи гуноҳи шахси вайронкардаи ҳуқуқ ва ҳолатҳои дигари қобили таваҷҷӯҳро ба назар мегирад. Суд ҳамчунин бояд дараҷаи азобу шиканҷаи ҷисмонӣ ва рӯҳии марбут ба хусусиятҳои инфиродии шахси ҷабрдидаро ба назар гирад.

Моддаи 172. Ҳифзи ҳуқуқи шахсии ғайримолу мулкӣ

1. Шахсе, ки ҳуқуқи шахсии ғайримолу мулкиаш вайрон шудааст, ба ғайр аз тартиби дар моддаи 12 ҳамин Кодекс пешбинигардида мувофиқи қоидаҳои ҳамин Кодекс инчунин ба ҷуброни зиёни маънавӣ ҳуқуқ дорад.

2. Ҳуқуқи шахси ғайри молу мулкиро суд бо тартиби пешбининамудаи қонунҳои мурофиаи гражданӣ муҳофизат менамояд.

3. Ҳуқуқи шахсии ғайри молу мулкӣ сарфи назар аз гуноҳи шахси вайроннамудаи ҳуқуқ ҳифз карда мешавад. Шахсе, ки ҳифзи ҳуқуқро талаб кардааст, бояд далели вайрон гардидани ҳуқуқи шахсии ғайри молу мулкиашро исбот кунад.

4. Шахсе, ки ҳуқуқи ғайри молу мулкиаш вайрон гардидааст, метавонад бо хости худ рафъи оқибати онро аз шахси гунаҳкор талаб намояд ё аз ҳисоби гунаҳкор мустақилона амалҳои заруриро анҷом диҳад ва ё иҷрои онҳоро ба шахси сеюм супорад.

Моддаи 174. Ҳифзи шаъну шараф ва эътибори корӣ

1. Агар шахси паҳнкардаи маълумоте, ки шаъну шараф ё эътибори кории шаҳрвандро паст мезананд, дурустии чунин маълумотро ба исбот нарасонад, шаҳрванд ҳақ дорад аз тариқи суд раддияи чунин маълумотро талаб кунад.

Бо талаби шахси манфиатдор ҳифзи шаъну шарафи шаҳрванд пас аз вафоташ низ имконпазир аст.

2. Агар маълумоте, ки шаъну шараф ё эътибори кории шаҳрвандро паст мезананд, аз тариқи воситаҳои ахбори умум паҳн гардида бошанд, онҳо бояд дар ҳамон воситаҳои ахбори умум бемузд рад карда шаванд.

Агар маълумоти мазкур дар ҳуҷҷати ташкилот дарҷ гардида бошад, чунин ҳуҷҷат бояд иваз ё бозхонда шавад.

Тартиби раддияро дар ҳолатҳои дигар суд муқаррар менамояд.

3. Шаҳрванде, ки воситаҳои ахбори умум дар хусуси ӯ маълумоти халалдоркунандаи ҳуқуқ ё манфиатҳои бо қонун ҳифзшавандаашро нашр кардаанд, ҳақ дорад дар ҳамон воситаҳои ахбори умум ҷавоби худро нашр кунад.

4. Талаби шаҳрванд ё шахси ҳуқуқиро дар мавриди нашри раддия ё ҷавоб дар воситаи ахбори умум дар сурате суд баррасӣ мекунад, ки мақоми ахбори умум нашри онро рад кунад, ё дар давоми як моҳ нашр накарда ва ё барҳам дода бошад.

5. Агар қарори суд иҷро нашуда бошад, суд ҳақ дорад гунаҳкорро ҷарима бандад, ки ба андоза ва бо тартиби пешбининамудаи қонунҳои мурофиавӣ ба нафъи Ҷумҳурии Тоҷикистон рӯёнида мешавад. Пардохти ҷарима гунаҳкорро аз ӯҳдадории иҷрои амали дар қарори суд пешбинигардида озод намекунад.

6. Шаҳрванде, ки дар хусуси ӯ маълумоти пастзанандаи шаъну шараф ё эътибори кориаш паҳн гардидааст, ҳақ дорад дар баробари раддияи чунин маълумот ҷуброни зиёни маънавии аз паҳн кардани онҳо расидаро низ талаб намояд.

7. Агар муайян намудани шахси паҳнкардаи маълумоте, ки шаъну шараф ё эътибори кории шаҳрвандро паст мезанад, имконнопазир бошад, шахсе, ки дар борааш чунин маълумот паҳн гардидааст, метавонад барои нодуруст донистани маълумоти паҳнгардида ба суд муроҷиат намояд.

8. Қоидаҳои ҳамин модда дар хусуси ҳифзи эътибори кории шаҳрванд мутобиқан дар мавриди ҳифзи эътибори кории шахси ҳуқуқӣ низ истифода мешаванд.

Моддаи 176. Ҳуқуқ ба тасвири шахсӣ

1. Ҳеҷ кас ҳуқуқ надорад, ки тасвири ягон шахсеро бе ризоияти ӯ, дар сурати вафоти ӯ бошад, бе ризоияти ворисонаш истифода намояд.

2. Нашр намудан, нусха бардоштан ва паҳн кардани асари тасвирие (расм, акси фотографӣ, кинофилм ва ғайра), ки дар он шахси дигар тасвир ёфтааст, танҳо бо ризоияти шахси тасвирёфта, пас аз вафоташ бошад, бо ризоияти фарзандон ва ҳамсари дар қайди ҳаёт будаи ӯ иҷозат дода мешавад. Агар ин дар қонун муқаррар гардида бошад, ё шахси тасвирёфта бар ивази музд худро аккосӣ кунонда бошад, чунин ризоият талаб карда намешавад.

Моддаи 177. Ҳуқуқи дахлнопазирии манзил

Шаҳрванд ҳуқуқи дахлнопазирии манзилро доро аст, яъне ӯ ҳуқуқ дорад, ки ба ғайр аз ҳолатҳои пешбининамудаи қонун, кӯшишҳои бидуни хоҳиши ӯ зӯран ба манзилаш ворид шудани касро пешгирӣ намояд.

КОДЕКСИ ҲУҚУҚВАЙРОНКУНИИ МАЪМУРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН 31 декабри соли 2008 (Иқтибосҳо)

БОБИ 20. Ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ дар соҳаи алоқа ва истифодаи шабакаҳои телекоммуникатсионӣ

Моддаи 347. Риоя накардани қоидаҳои қабул ва ба истифода додани объектҳои алоқа

Барои риоя накардани қоидаҳои қабул ва ба истифода додани объектҳои алоқа, сарфи назар аз шакли моликият,-

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз се то панҷ ва ба шахсони мансабдор аз даҳ то понздаҳ нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 348. Риоя накардани қоидаҳои насб, банақшагирӣ, ҷойгир кардан, сохтан, таҷдид ва истифодаи шабакаҳо, хатҳо ва иншооти алоқа

Барои риоя накардани қоидаҳои насб, банақшагирӣ, ҷойгир кардан, сохтан, таҷдид ва истифодаи шабакаҳо, хатҳо ва иншооти алоқа,-

ба шахсони мансабдор ба андозаи аз сӣ то чил нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 349. Риоя накардани тартиби ҷобаҷокунии воситаҳои техникии алоқа

Барои риоя накардани тартиби ҷобаҷокунии воситаҳои техникии алоқа, —

ба шахсони мансабдор ба андозаи аз бист то сӣ нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 350. Риоя накардани талаботи стандарти давлатӣ, меъёр ва қоидаҳо ҳангоми истифодаи объектҳои алоқа ва хизматрасонии соҳаи алоқа

Барои риоя накардани талаботи стандарти давлатӣ, меъёр, қоидаҳо ва талаботи дигар ҳуҷҷатҳои танзимкунандаи тартиби истифодаи объектҳои алоқа ва хизматрасонии соҳаи алоқа, —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз се то панҷ, ба шахсони мансабдор аз сӣ то чил ва ба шахсони ҳуқуқӣ аз сад то дусад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 351. Амалӣ намудани фаъолият дар соҳаи алоқа бе сертификатсияи таҷҳизот

Барои амалӣ намудани фаъолият дар соҳаи алоқа бе сертификатсияи таҷҳизот, —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз панҷ то ҳафт, ба шахсони мансабдор аз сӣ то чил ва ба шахсони ҳуқуқӣ аз сад то дусад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима ё ҷазои боздоштани фаъолият ба мўҳлати то се моҳ таъйин карда мешавад.

Моддаи 352. Риоя накардани қоидаҳои коркард, истеҳсол, лоиҳакашӣ, сохтан (насб кардан), ба даст овардан, истифода бурдан дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ва аз хориҷа ворид намудани воситаҳои радиоэлектронӣ ва дастгоҳҳои баландбасомад бе иҷозати дахлдор

1. Барои риоя накардани қоидаҳои коркард, истеҳсол, лоиҳакашӣ, сохтан (насб кардан), ба даст овардан, истифода бурдан дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ва аз хориҷа ворид намудани воситаҳои радиоэлектронӣ ва дастгоҳҳои баландбасомад бе иҷозати дахлдор, —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз се то панҷ, ба шахсони мансабдор аз сӣ то чил ва ба шахсони ҳуқуқӣ аз сад то дусад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ва мусодираи ашёи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ҷарима таъйин карда мешавад.

2. Барои дар давоми як соли баъди таъйини ҷазои маъмурӣ такроран содир намудани кирдори дар қисми якуми ҳамин модда пешбинишуда, —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз панҷ то ҳафт, ба шахсони мансабдор аз чил то панҷоҳ ва ба шахсони ҳуқуқӣ аз сесад то чорсад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ва мусодираи ашёи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 353. Тайёр ё истифода намудани воситаҳои электротехникӣ, ки ба талаботи стандарти давлатӣ ё меъёрҳои сатҳи ҷоизи радиёихтилоот мувофиқат намекунанд

Барои тайёр ё истифода намудани воситаҳои электротехникӣ, ки ба талаботи стандарти давлатӣ ё меъёрҳои сатҳи ҷоизи радиёихтилоот мувофиқат намекунанд, —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз се то панҷ, ба шахсони мансабдор аз чил то панҷоҳ ва ба шахсони ҳуқуқӣ аз дусад то сесад нишондиҳанда барои ҳисобҳо бо мусодираи ашёи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 354. Риоя накардани қоидаҳои муҳофизати иншооти алоқа

Барои риоя накардани қоидаҳои муҳофизати иншооти алоқа, —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз панҷ то ҳафт ва ба шахсони мансабдор аз ҳафтод то сад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 355. Риоя накардани қоидаҳои муҳофизати хатти алоқа

Барои риоя накардани қоидаҳои муҳофизати хатти алоқа, —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз панҷ то ҳафт ва ба шахсони мансабдор аз ҳафтод то сад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 356. Риоя накардани қоидаҳои пайвастшавии байнишабакавии шабакаҳои алоқаи барқӣ

Барои риоя накардани қоидаҳои пайвастшавии байнишабакавии шабакаҳои алоқаи барқӣ, —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз ҳафт то даҳ нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 357. Худсарона пайваст кардани таҷҳизоти интиҳоӣ ба шабакаҳои алоқаи барқӣ

Барои худсарона пайваст кардани таҷҳизоти интиҳоӣ ба шабакаҳои алоқаи барқӣ, —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз ҳафт то даҳ ва ба шахсони мансабдор аз ҳафтод то сад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 358. Интиқол ва фурўши воситаҳои алоқа

Барои интиқол ва фурўши воситаҳои алоқа, ки ба стандарти давлатӣ ва шартҳои техникӣ мувофиқат намекунанд, —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз панҷ то ҳафт, ба шахсони мансабдор аз сӣ то чил ва ба шахсони ҳуқуқӣ аз сад то дусад нишондиҳанда барои ҳисобҳо бо мусодираи ашёи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 359. Расонидани зарар ба шабакаҳои алоқа

Барои расонидани зарар ба шабакаҳои алоқа (ҳавоӣ, ноқилӣ) ҳангоми иҷрои кор, —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз панҷ то ҳафт ва ба шахсони мансабдор аз панҷоҳ то ҳафтод нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 360. Пешниҳод намудани маълумоти бардурўғ дар бораи объекти алоқа ё хизматрасонии соҳаи алоқа

Барои пешниҳод намудани маълумоти бардурўғ дар бораи объекти алоқа ё хизматрасонии соҳаи алоқа, —

ба шахсони мансабдор ба андозаи аз даҳ то бист нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 361. Аз тарафи фармоишгар истифода бурдани объекти алоқа бе иҷозати мақомоти ваколатдор

Барои аз тарафи фармоишгар истифода бурдани объекти алоқа пас аз сохтмони нав, таҷдид ва таъмири асосӣ, бе иҷозати мақомоти ваколатдор, —

ба шахсони мансабдор ба андозаи аз бист то чил нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 362. Расонидани зарар ба телефон-автоматҳо (таксофонҳо)

Барои расонидани зарар ба телефон-автоматҳо (таксофонҳо), —

ба андозаи аз ҳафт то даҳ нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 363. Худсарона пайваст шудан ба шабакаи телефонӣ 

Барои худсарона пайваст шудан ба шабакаи телефонӣ, —

ба андозаи аз ҳафт то даҳ нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 364. Саркашӣ намудани корхонаҳои соҳаи нақлиёт аз бастани шартнома дар бораи ҳамлу нақли муросилоти почта дар самтҳои доимии байнишаҳрӣ ва байналмилалӣ

Барои саркашӣ намудани корхонаҳои соҳаи нақлиёт аз бастани шартнома дар бораи ҳамлу нақли муросилоти почта дар самтҳои доимии байнишаҳрӣ ва байналмилалӣ, —

ба шахсони мансабдор ба андозаи аз бист то сӣ нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 365. Иҷро накардани амрнома ё қарори мақомоти ваколатдори давлатии назорат ва танзими соҳаи алоқа ва иттилоотонӣ

Барои иҷро накардани амрнома ё қарори мақомоти ваколатдори давлатии назорат ва танзими соҳаи алоқа ва иттилоотонӣ, —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз се то панҷ ва ба шахсони мансабдор аз даҳ то бист нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 366. Беиҷозат истифода намудани басомад (каналҳо) ё риоя накардани қоидаҳои истифодаи алоқаи радиоӣ (басомадҳо)

Барои беиҷозат истифода намудани басомад (каналҳо) ё риоя накардани қоидаҳои истифодаи алоқаи радиоӣ (басомадҳо), —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз ҳафт то даҳ, ба шахсони мансабдор аз сӣ то панҷоҳ ва ба шахсони ҳуқуқӣ аз сад то дусад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 367. Риоя накардани қоидаҳои фурўш, ба истифодаи муваққатӣ ё доимӣ додани воситаҳои радиоэлектронӣ ва дастгоҳҳои баландбасомад

Барои риоя накардани қоидаҳои фурўш, ба истифодаи муваққатӣ ё доимӣ додани воситаҳои радиоэлектронӣ ва дастгоҳҳои баландбасомад, —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз ҳафт то даҳ, ба шахсони мансабдор аз сӣ то чил ва ба шахсони ҳуқуқӣ аз сад то дусад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 368. Монеъ шудан ба иҷрои вазифаҳои хизматии шахсони салоҳиятдори мақомоти ваколатдори давлатии соҳаи алоқа ва иттилоот

Барои монеъ шудан ба иҷрои вазифаҳои хизматии шахсони салоҳиятдори мақомоти ваколатдори давлатии соҳаи алоқа ва иттилоот, —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз се то панҷ ва ба шахсони мансабдор аз сӣ то чил нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

БОБИ 21. Ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ дар соҳаи телевизион, радиошунавонӣ ва дигар воситаҳои ахбори омма

Моддаи 369. Риоя накардани тартиби истифодаи каналҳои телевизион ва радиошунавонӣ

1. Барои риоя накардани тартиби истифодаи шабакаи пахши барномаҳо, ба шахсони дигар додани шабакаи пахши барномаҳо (воситаҳои техникӣ, студия), ки иҷозатнома надоранд, ҳамчунин халал расонидан ба дигар ташкилотҳои пахшкунандаи барномаҳо, —

ба андозаи аз сӣ то панҷоҳ нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

2. Барои дар давоми як соли баъди таъйини ҷазои маъмурӣ содир намудани кирдори дар қисми якуми ҳамин модда пешбинишуда, —

ба андозаи аз панҷоҳ то сад нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 370. Риоя накардани тартиби истифодаи барномаҳо ва маводи ташкилотҳои ғайр

1. Барои ба барномаҳои телевизион ва радио дохил кардани маводи ташкилотҳои ғайр ва истеҳсолкунандагони берунаи маводи аудиовизуалӣ, ки иҷозатнома надоранд ва ҳамчунин худсарона пахш кардани барномаю гуфторҳои телевизион ва радиои хориҷӣ, —

ба шахсони мансабдор ба андозаи аз бисту панҷ то сиюпанҷ нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

2. Барои дар давоми як соли баъди таъйини ҷазои маъмурӣ такроран содир намудани кирдори дар қисми якуми ҳамин модда пешбинишуда, —

ба шахсони мансабдор аз чил то панҷоҳ нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 371. Риоя накардани қоидаҳои насб, сохтмони студияҳо ва истифодаи воситаҳои телевизиону радиошунавонӣ

Барои риоя накардани қоидаҳои насб, сохтмони студияҳо ва истифодаи воситаҳои телевизиону радиошунавонӣ, хориҷ шудани нишондодҳои сифатӣ (параметрҳо) аз меъёрҳо, стандартҳо, сертификатҳо, меъёрҳои байналмилалӣ, қоидаҳои истифодаи каналҳои телевизиону радиошунавонӣ, танаффусу таваққуфи техникӣ, ки дар нақшаи пахши барнома пешбинӣ нашудааст ва бе маълумоти мавҷпахшкунӣ ба эфир баромадан, —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз даҳ то понздаҳ ва ба шахсони мансабдор аз сӣ то чил нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷарима таъйин карда мешавад.

Моддаи 372. Иҷро накардани амрномаи мақомоти назорати давлатии соҳаи телевизион ва радиошунавонӣ

Барои иҷро накардани амрномаи мақомоти назорати давлатии соҳаи телевизион ва радиошунавонӣ, —

ба шахсони воқеӣ ба андозаи аз ҳафт то даҳ, ба шахсони мансабдор аз сӣ то чил ва