[b]Хадамоти алоқаи назди президенти Тоҷикистон рӯзи 12 июн зимни як нома ба 14 ширкати интернетрасони мамлакат дастур додааст, ки дастрасии муштариёнашонро ба сомонаҳои «Азия плюс» ва «CA-News» дар ҳудуди Тоҷикистон маҳдуд кунанд.[/b]
Парвина Ибодова, сарвари Иттиҳоди интернет- провайдерҳои Тоҷикистон ба «Нигоҳ гуфт, дар мактуби Хадамоти алоқа омадааст, ки дастрасӣ ба сомонаҳои «CA — News» ва «Азия-Плюс» маҳдуд карда шавад. Ба гуфти ӯ, дар номаи мазкур гуфта мешавад, ки «бо сабабҳои техникӣ ва профилактикӣ» чунин иқдом гирифта шудааст. Дар нома, аз ҷумла нишонаи asiaplus.tj оварда шудааст, аммо провайдерон сайти ин ожонсиро бо нишонии news.tj низ бастаанд.
Вақте бо Зебо Тоҷибоева, роҳбари Агентии иттилоотии «Азия — плюс», дар тамос шудем, вай дар қабулгоҳи Бек Зуҳуров, сарвари Хадамоти алоқа буд. Хонум Тоҷибоева баъди сӯҳбат бо намояндагони ин хадамот гуфт, мақомот мегӯянд, ки сомонаи Шумо саҳван маҳдуд карда шудааст.
— Мо дар фазои ҳамдигарфаҳмӣ сӯҳбат доштем, мақомот гуфтанд, ки номи сомонаи шумо хато рафтааст, соатҳои наздик дастрасӣ ба он имконпазир мешавад, — афзуд Тоҷибоева.
[b]Саҳв дар пайи саҳв[/b]
Аммо ин «саҳв»-ҳои Бек Зуҳуров ё мақомоти Тоҷикистон бори аввал нест. Чанде қабл ҳам барои чанд рӯз саҳифаи иҷтимоии Фейсбук ҳам маҳдуд шуда буд. Дар гузашта аз ҷумла сомонаҳои оппозитсионии «tjknews.com\», \»centrasia.ru\», \»maxalla.org\» ва ғайраву ҳоказо маҳдуд карда шуда буданд. Аммо ин мавзӯи дигар аст.
Хадамоти алоқа бидуни ирсоли огоҳинома ба «Азия плюс» ба провайдерҳо амри маҳдуд кардани ин сомонаро додааст. Талаботи қонуни Кодекси мурофиаи шаҳрвандӣ дар инҷо 100 дарсад вайрон шудааст.Тибқи муқаррароти ин кодекс, провайдерҳо ва Хадмоти алоқа дар сурати ҳадди ақал даҳ дақиқа маҳдуд кардани хизматрасонии интернетӣ бояд ба сомонаҳо номаи огоҳикунанда ва сабаби мушкилро ироа кунанд.
[b]Пас чӣ омил буд, ки болои «Азия плюс» сояи дигар андохт?[/b]
Хилватшоҳи Маҳмуд, дабири Шӯрои ВАО кишвар мегӯяд, сабаби маҳдуд кардани сомонаи «Азия-плюс» норӯшан аст, «зеро дар ду моҳи охир ҳеҷ як маводи ҷиддӣ ё баҳсбарангез дар он нашр нашудааст. Аммо, шарҳ — коментҳое, ки дар поварақи маводҳо меоянд, сабаби маҳдуд кардани дастрасӣ ба он шуда метавонанд. Зеро комментҳо хеле тунду баҳсбарангез ҳастанд».
Оё мақомот ва провайдерҳо салоҳияти инро доранд, ки бидуни огоҳии пешакӣ ва бесабаб дастрасӣ ба сомонаҳоро маҳдуд кунанд? Тибқи Кодекси ҷиноии шаҳрвандии Тоҷикистон, ин салоҳиятро надоранд, аммо пас чаро қонунро дидаву дониста поймол мекунанд?
[b]Чаро маҳз «АП» ва «СА — News»?[/b]
«Азия — плюс» — маъруфтарин сомонаи Тоҷикистон аст, ки тибқи бархе гузоришҳо, аз ҳама серхонандатарин низ ҳаст. Дар он гоҳо матолиби доғе нашр мешаванд ва мӯҷиби норизоиятии мақомот ҳам мегарданд. Аммо «CA — News» — ро метавон як «мусичаи» дар ҳақиқат «бегуноҳ» номид. Чаро ин сомона ҳам маҳдуд шуд?
Ба қавли коршиносон, боре ҳам матлабе дар ин сомона аз «пеши роҳи касе нагузаштааст». Як нафар, ки нахост номаш зикр шавад, гуфт, масдуд кардани «CA — News» «ради галочки» аст, то андешае ба вуҷуд оварда шавад, ки воқеан «бо сабабҳои техникӣ ва профилактикӣ» сомонаҳо баста шудаанд.
Бо ин вуҷуд, рӯшан нест, ки тамаркузи мақомот болои ин сомонаҳо дар чӣ аст? Аммо яқинан ба андешаи аксарият ҳадаф ҳамоно «Азия — плюс» аст ва аксаран бар ҳамон комментҳои мақолаҳои он ишора мекунанд. Дар гузашта прокуратураи генералии Тоҷикистон аз ин сомона хоста буд, ки АйПи адреси чанде аз назарнависонашро дар комментҳо ошкор кунад. Пас аз расонаӣ шудани ин мактуб ба назар мерасад, дигаре фишоре сари сомонаи «АП» набуд ва ҳоло он мантиқан идома дорад.
[b]Дастрасӣ дар хориҷа[/b]
Дар хориҷи Тоҷикистон муштариёни сомонаҳо гуфтанд, ки дастрасӣ ба «АП» ва «СА — News» ҳаст ва аз маҳдуд шудани онҳо дар дохили кишвар изҳори таассуф карданд. Яке аз омилҳои дастрасӣ ба сомонаи «Азия-Плюс» дар хориҷи кишвар будани хостинги ин сомона будааст, яъне ин сомонаро дар Тоҷикистон маҳдуд кардан мумкин будааст, аммо дар хориҷ аз он на. Ин яке аз бурдҳои сомона мебошад.
Дар Маскав аз Муҳаммади Эгамзод, муассиси Медиаҳолдинги «Tajinfo» мепурсем, ки ба сомонаи «Азия плюс» дар Маскав дастрасӣ доранд? Вай гуфт, ки намедонад то кадом дараҷа дар Тоҷикистон дастрасӣ ба сомонаи \»АП\» маҳдуд аст, аммо дар Москва «мо роҳат вориди он мешавем».
— Дар бобати маҳдуд кардани дастрасӣ ба кадом як сомона аз ҷониби мақомот, муҳим нест, он сомона иттилоотӣ аст, ё чизи дигар, бояд тасмимгирандагон дақиқан бидонанд, ки бо ин кор чӣ мехоҳанд. Агар ин кор ҷанбаи техникӣ дошта бошад, ҳудудан дар 1-2 рӯз ҳал шавад, хайр аст. Аммо агар бо мақсади маҳдудият ба дастрасии иттилоот бошад, натанҳо натиҷаи дилхоҳ намедиҳад, балки баръакс эътибори ҳукуматро коста мегардонад, — мегӯяд Эгамзод.
Намояндагони ҷомеаи иттилоотии интернетӣ мегӯянд, ки ҳоло дар Тоҷикистон ягон санади қонунӣ дар бораи механзими маҳдуд кардани дастарасӣ ба интернет вуҷуд надорад ва маълум нест, ки ин механизм дар салоҳияти кадом ниҳод аст. Ба гуфти Хилватшоҳи Маҳмуд, баъди нишасти рӯзи озодии баён номае унвонии ҳукумат, хадамоти алоқа, парлумон, вазорати адлия фиристода шудааст, то дар салоҳияти кадом ниҳод будан ва дар кадом ҳолат маҳдуд кардани дастрасӣ ба сомонаҳоро мушаххас кунанд. Аммо то ҳол посухе нест.
Маротибаи аввал нест, ки маҳдуд кардани сомонаҳои дохиливу хориҷӣ ба роҳ монда мешавад. Зимнан соли гузашта ҳангоми рух додани воқеаҳои минтақаи Рашт, якбора чандин сомона баста шуданд. Он вақт Хадамоти алоқа гуфта буд, ки сабаби баста шудани ин шабакаҳо гусастани хатҳои интернетӣ мебошад. Ин дар ҳолет, ки технологияи Интернет чунон сохта шудааст, ки аз як ноқил вобаста набуда, дар ҳолати аз кор баромадани як хат, бидуни монеъа тариқи садҳо хати дигари алоқа — новобаста аз намуди он — метавонад мавриди истифода бошад.
Иноят Иноятов, ҳуқуқшиноси саршиноси кишвар бар ин назар аст, ки «тибқи қонун бояд ки хадамоти алоқа ва провайдерҳо ба сомонаҳо огоҳинома фиристанд, ки дар кадом рӯз ва чанд вақт, чаро ва дар асоси кадом қонун интернет маҳдуд мешавад. Афзун бар ин фаъолияти сомонаҳоро танҳо суд метавонад маҳдуд кунад ё қатъ намояд».
Пас дар сурате, ки провайдерҳои интернетрасон ва Хадамоти алоқа бидуни санади огоҳинома сомонаҳоро маҳдуд карданд, барои ин беамалии мақомот «Азия плюс», ба истилоҳ гурдае дорад, ки ба суд муроҷиат кунад ва Бег Зуҳуровро барои «саҳв»-и чандсоатааш дар маҳдуд кардани дастрасӣ ба интернет дар назди қонун ба ҷавобгарӣ кашад?
[b]Асри дигар[/b]
Асри суръат аст. Интернет ҳам мисли обу барқ ба истифодабарандагон зарур шудааст. Пас чаро ин ҳуқуқи шаҳрвандон нақз мешавад? Хуб, мегузарем аз ин суол, ки ҳарфи амниятрову яккатозии ҳукуматро пеши рӯ меоранд, яъне кореро хоҳад, карда метавонад. Аммо иддае аз коршиносон «ташаббуси» чандсоатаи маҳдуд кардан ва «саҳвҳо»-и зуҳуровиро пурасрор медонанд.
Муҳаммади Эгамзод мегӯяд, шояд аз ҳоло маъракаҳои сиёсии интихоботи президентии соли 2013 шурӯъ шудаааст, ҳизбҳои сиёсии дигар фаъолияти густурда бурданиянд ва ин иқдом агар пайгирона ва бомақсад бошад, ҳаргиз ҷавобгӯи хостаҳои ҳизби ҳоким нахоҳад буд.
— Аммо русҳо мегӯянд, \»запретный плод — сладок\». Баръакс, ин маҳдудкуниҳо эътибори \»АП\»-ро, ки воқеан яке аз хабаргузориҳои фаъол, на танҳо дар Тоҷикистон, балки дар минтақа аст, баланд карда, сафи хонандагонаш зиёд мешавад.
Апрели соли ҷорӣ Прокуратураи генералӣ аз масъулони «Азия-Плюс» хоста буд, ки IP-адреси афродеро ба ин ниҳод супорад, ки дар матолиби ин сомона шарҳ менависанд. Он вақт ин ниҳод ин тақозоро бар асоси шикояти як шаҳрванди баландмақом карда буд. Гуё он шахс даъво доштааст, ки ба шараф ва номуси ӯ таҳвин шудааст.
Ҳамон вақт дархости дар ихтиёри прокуратура гузоштани суроғаи корбарони сомонаи «Азия Плюс»-ро созмонҳои журналистӣ ва пуштибони матбуот хилофи Қонуни асосии Тоҷикистон хонда, онро қадаме дар амри маҳдуд кардани озодии баён унвон карда буданд. Ба гуфтаи онҳо, Қонуни асосии Тоҷикистон дар банди 30- юми худ озодии суханро кафолат додааст.
Вақтҳои охир шарҳҳои хонандагон дар сомонаҳо ҷанбаи иттиллорасониро ҳам гирифтаанд. Шояд ин боиси нороҳатии шахсиятҳое дар мақомот шуда бошад ва онҳо бо ҳар роҳ талош мекунанд, ки садди роҳи изҳори гуногунандешӣ ва озодбаёнӣ шаванд. Аммо дар асри суръат ин номумкин аст. Зеро мардум интернет ва хабарро ҳам як ҷузъи талаботи ҳаррӯзаи худ медонанд ва дар замину дар ҳаво бо мобилу компютер мехоҳанд, ки дар алоқа бошанд. Ба ҷойи маҳдуд кардан, анҷом додани масъулият ва воло донистани талаботи қонун аз ташабусҳои маҳдудкунӣ магар осонтар нест!?
[b]Позаҳри кибертерроризм[/b]
Воқеан, дар чанд соли ахир навиштани назару шарҳҳо дар пайи матолиби сомонаҳои интернетӣ маъмул шудааст. Бештари корбарони интернет аз дохил ва хориҷи Тоҷикистон бо номҳои мухталиф назари худро дар бораи фаъолияти мақомоти давлатӣ ва мушкилоти ҷомеа баён медоранд.
Таҳлилгарон мегӯянд, ки кишварҳои ҷаҳони саввум, бахусус баъди таҳаввулоти инқилобӣ дар Ховари Миёна ва Шимоли Африқо, ки бовар доранд, дар таҳрик додани мардум интернет ва хоса шабакаҳои иҷтимоӣ нақши бориз доштаанд, башиддат аз густариши ин падида нигаронанд. Ва талош мекунанд, интернетро таҳти назорат дошта бошанд. Ба ин далел як мавзӯъи мавриди баррасии дабирони Шӯрои амнияти кишварҳои узви Созмони Ҳамкориҳои Шанхай моҳи апрели соли ҷорӣ дар Пекин ҳам масъалаи кибертерроризм будааст. Ҳоло маълум нест, ки ин позаҳри мақомот то куҷо ба дарди онҳо мехӯрад, дар ҳоле ки мутахассисон мегӯянд, дар интернет \»агар аз дар занӣ, аз бом меоянд\».
[b]Бознашр аз \»Нигоҳ\», №12 (288). Чоршанбе, 13 июни соли 2012[/b]
Источник: http://tojnews.org/taj/index.php?option=com_content&task=view&id=26115&Itemid=28